Làm sao cứu ngư trường Biển Đông?

Nguồn cá đánh bắt từ Biển Đông ngày càng cạn kiệt - Ảnh: Reuters

Tiếp tục câu chuyện Trung Quốc đang ra sao, tạp chí National Graphic (Nat Geo, Mỹ) dẫn lời các chuyên gia phân tích các giải pháp khả dĩ có thể cứu lấy nguồn tài nguyên quan trọng này.

Khai thác quá mức, tàn phá đáy biển

Những động thái “độc chiếm” các ngư trường trên Biển Đông của Trung Quốc đã ảnh hưởng rất nhiều đến việc mưu sinh của ngư dân các nước. Không còn cách nào khác, ngư dân Philippines buộc phải chuyển sang các phương pháp đánh bắt nguy hiểm và bất hợp pháp như đánh cá bằng thuốc nổ hay xyanua. Cả hai phương pháp này đều gây hại cho các dải san hô lẫn các loài cá khác, và làm sự suy giảm trữ lượng cá trầm trọng thêm.

Nhưng chưa dừng lại ở đó, Trung Quốc tiếp tục làm vấn đề tệ thêm với các công trình nhân tạo xây ngay trên các bãi đá chiếm đóng trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Ông Zachary Abuza, chuyên gia an ninh hàng hải và chính trị Đông Nam Á thuộc Đại học National War College (thủ đô Washington, Mỹ) cho rằng việc xây dựng trên là cách để Bắc Kinh “tuyên bố chủ quyền và ngăn các quốc gia khác tiếp cận nguồn tài nguyên (trên Biển Đông)”.

Việc bồi đắp, xây đảo nhân tạo và các công trình khiến các bãi đá ở Biển Đông bị hủy hoại nghiêm trọng. “Có thể nói một nửa số bãi đá ngầm đã bị phá hủy” - chuyên gia John McManus, nhà sinh vật học hàng hải của trường Rosenstiel, nói với Nat Geo. Ngoài ra, việc đánh bắt trai kiểu tận diệt dưới đáy Biển Đông của Trung Quốc cũng khiến các rặng san hô bị tàn phá.

Tác hại của việc này ra sao? Tạp chí Nat Geo giải thích: một khi các bãi đá ngầm đã bị phá hủy, các loài cá sống ở đó sẽ mất chỗ ở và cả nguồn thức ăn. Nghiêm trọng hơn, cá con vẫn thường được dòng chảy của đại dương đưa từ bãi đá này sang bãi đá khác. Do đó nếu một bãi đá mất đi thì nguồn cá con cũng mất, và hậu quả cuối cùng là “sự duyệt vong của nhiều giống cá”.

Ngư dân Philippines đánh bắt ở bãi cạn Scarborough - Ảnh: Reuters

Giải pháp nào cứu ngư trường Biển Đông?

Ông McManus, nhà sinh vật học hàng hải thuộc Trường Khoa học Khí quyển và Hàng hải Rosenstiel, cho rằng các bãi đá ngầm bị phá hủy có thể được phục hồi trong một hoặc hai thập niên, nhưng chỉ khi các hoạt động xây dựng, bồi đắp đảo và đánh bắt trai của Trung Quốc chấm dứt.

Chuyên gia này đề xuất thành lập một “công viên hòa bình” trên Biển Đông, tức thiết lập một vùng biển được bảo hộ mà các nước cùng thống nhất không đòi chủ quyền và ngưng mọi hoạt động như bồi đắp đảo tại đó.

Theo tạp chí Nat Geo, các chuyên gia cũng cho rằng nếu các bên có liên quan cùng ngồi lại với nhau, sẽ có giải pháp để ổn định ngư trường Biển Đông. Các giải pháp sẽ bao gồm mỗi nước chấp nhận cắt giảm số lượng tàu cá và hạn chế sử dụng các phương pháp đánh bắt nguy hại như câu cá ngừ bằng đèn. Nhưng điều này cũng có nghĩa các nước phải hỗ trợ ngư dân tìm việc làm mới.

Một khi đã có kế hoạch quản lý bền vững, sản lượng cá ngừ và cá thu ở Biển Đông có thể phục hồi đến 17 lần so với hiện nay vào năm 2045, theo một báo cáo hồi năm ngoái của Đại học British Columbia. Lượng cá sống tại các bãi đá ngầm cũng sẽ tăng 15%, giúp các chuyến đánh bắt của ngư dân tăng cả về số lượng lẫn giá trị, theo cùng báo cáo nói trên. Ngoài ra, các loài cá giá trị cao như cá mập và cá mú cũng sẽ quay lại Biển Đông nếu tình hình được ổn định.

Những viễn cảnh thật tốt đẹp. Nhưng quan trọng là liệu sẽ có một kế hoạch như thế hay không? Ông Gregory Poling, giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Mỹ) không mấy lạc quan. “Để làm được điều đó cần phải đặt các tranh chấp qua một bên - ông Poling nhận định - Điều này là khả thi, nhưng không chắc sẽ xảy ra”.

Lý do cho sự bi quan của ông Poling chính là Trung Quốc vẫn bất chấp luật pháp quốc tế trong các tuyên bố chủ quyền của mình ở Biển Đông. “Khi Trung Quốc vẫn dựa vào các gọi là đường lưỡi bò chín đoạn, còn các nước dựa vào pháp luật quốc tế, để đạt được một sự đồng thuận là không tưởng” - ông Poling kết luận.

Và ở thì hiện tại, mọi thứ chẳng có gì sáng sủa: cá trên Biển Đông ngày một ít đi, và các nước hoặc không làm gì, hoặc thúc giục ngư dân cứ hãy đánh bắt tiếp đi.

Tương lai của ngư trường Biển Đông vì thế thật chẳng mấy sáng sủa.