Dưới thời ông Trump, NATO đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là sự không chắc chắn về cam kết an ninh của Mỹ đối với liên minh - Ảnh: THE TIMES
Trong vòng 5 năm qua, gần 70% số vũ khí nhập khẩu bởi các thành viên châu Âu của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) có nguồn gốc từ Mỹ, theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI).
Châu Âu phụ thuộc lớn vào vũ khí Mỹ
Theo SIPRI, phản ứng trước chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine vào năm 2022, số vũ khí mà các nước châu Âu nhập trong giai đoạn 2020 - 2024 đã tăng gấp đôi so với 5 năm trước đó.
64% lượng vũ khí này đến từ Mỹ, tăng 12% so với con số 52% được ghi nhận trong giai đoạn 2015 - 2019.
Theo ông Mathew George, giám đốc Chương trình chuyển giao vũ khí của SIPRI, các quốc gia châu Âu vẫn đang tiếp tục mua vũ khí từ Washington, bất chấp những lời kêu gọi công khai "giảm phụ thuộc vào nhập khẩu vũ khí, củng cố ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu".
Không khó để nhận thấy châu Âu đang ngày càng phụ thuộc vào công nghiệp quốc phòng Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chiến sự Ukraine vẫn diễn biến căng thẳng và những lo ngại về tương lai quan hệ xuyên Đại Tây Dương ngày càng gia tăng.
Loay hoay giữa phụ thuộc và tự cường
Trước bối cảnh chính trị biến động, đặc biệt là sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump với những tuyên bố yêu cầu châu Âu phải tự chủ hơn trong phòng thủ, các quốc gia trong Liên minh châu Âu (EU) đang có những động thái nhằm giảm dần sự phụ thuộc vào Mỹ.
Tuần trước, lãnh đạo 27 nước EU đã thông qua kế hoạch tài trợ quốc phòng trị giá 150 tỉ euro, nhằm giúp chính phủ các nước đầu tư vào năng lực quân sự.
Hôm 9-3, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định bà muốn khoản vay này sẽ giúp giảm sự phụ thuộc của EU vào nguồn vũ khí bên ngoài, nhấm mạnh việc phát triển công nghệ quốc phòng và tạo việc làm tại châu Âu là điều "rất quan trọng".
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen - Ảnh: REUTERS
Tuy nhiên khoản đầu tư này đã trở thành điểm nóng mới trong cuộc tranh cãi kéo dài suốt thời gian qua giữa Pháp và Đức về cách thức tái vũ trang châu Âu, cũng như xem xét có nên hợp tác với các nước bên ngoài khối hay không.
Với bà Ursula von der Leyen, điều quan trọng là cần phải "thông minh" và duy trì quan hệ tốt với Na Uy và Anh.
Các lãnh đạo ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu cũng kêu gọi đẩy mạnh sản xuất trong nước nhằm giảm rủi ro phụ thuộc vào Mỹ trong việc cung cấp vũ khí quan trọng, chẳng hạn như máy bay chiến đấu F-35, qua đó bảo đảm tính tự chủ chiến lược của EU.
Mặc dù châu Âu đang tìm cách giảm sự lệ thuộc vào vũ khí Mỹ, nhưng rõ ràng mối quan hệ quốc phòng giữa hai bên vẫn còn nhiều ràng buộc.
Theo ông Pieter Wezeman, nhà nghiên cứu cấp cao tại SIPRI, mối quan hệ quốc phòng giữa châu Âu và Mỹ có "gốc rễ sâu sắc", chỉ ra rằng các quốc gia NATO tại châu Âu vẫn đang đặt hàng gần 500 máy bay chiến đấu và nhiều loại vũ khí khác từ Mỹ.
Vào tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan Władysław Kosiniak-Kamysz cũng tuyên bố rằng: "Châu Âu cần đầu tư nhiều hơn vào an ninh để duy trì sự hiện diện của Mỹ tại khu vực, chứ không phải để thay thế họ".
Dù có nhiều động lực để phát triển nền công nghiệp quốc phòng nội khối, châu Âu vẫn còn một chặng đường dài phía trước nếu muốn giảm sự phụ thuộc vũ khí vào Mỹ.
Khi xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn và tình hình địa chính trị ngày càng phức tạp, châu Âu sẽ phải lựa chọn giữa việc duy trì quan hệ quốc phòng chặt chẽ với Mỹ để đảm bảo an ninh trước mắt, hay tăng cường sản xuất vũ khí trong khu vực để giảm phụ thuộc về lâu dài.
Mỹ vượt xa Nga trong cuộc đua xuất khẩu vũ khí
Theo báo cáo của SIPRI, Mỹ vẫn là nhà cung cấp vũ khí số một thế giới, với thị phần tăng từ 35% lên 43% trong giai đoạn 5 năm qua.
Cũng trong giai đoạn này, Ukraine trở thành nước nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới với lượng nhập khẩu tăng gấp 100 lần, liên quan đến xung đột với Matxcơva từ 2022 đến nay.
Lần đầu tiên trong hai thập kỷ qua, châu Âu vượt Trung Đông để trở thành khu vực nhập khẩu vũ khí của Mỹ nhiều nhất. Tuy vậy Saudi Arabia vẫn là khách hàng lớn nhất của Washington.
Trong khi đó, xuất khẩu vũ khí của Nga đã giảm 64% trong giai đoạn 2015-2019 và 2020-2024, do cuộc chiến với Ukraine đã khiến Matxcơva phải giữ lại nhiều vũ khí để sử dụng trên chiến trường. Ngoài ra các lệnh trừng phạt và áp lực từ phương Tây cũng khiến các nước khác khó mua vũ khí từ Nga hơn.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay