Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi phát biểu tại Kiev, Ukraine ngày 31-8 - Ảnh: AFP
Ngày 31-8, sau khi đến Kiev, nhóm thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) - do Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi dẫn đầu - đã khởi hành từ thủ đô Kiev đến Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia để kiểm tra tình hình thực tế.
Nhiệm vụ của IAEA
"Chúng tôi có một nhiệm vụ rất quan trọng phải thực hiện ở đó: đánh giá thực trạng và giúp ổn định tình hình hết mức có thể" - ông Grossi nói trước báo giới trước khi khởi hành. Ông cho biết có kế hoạch lập một phái đoàn giám sát thường trực tại nhà máy và phỏng vấn các nhân viên người Ukraine đang làm việc tại đây.
Chia sẻ với Hãng tin TASS (Nga), một quan chức Liên Hiệp Quốc cho biết nhóm thanh sát viên do ông Grossi dẫn đầu gồm đại diện từ 10 nước: Albania, Trung Quốc, Pháp, Ý, Jordan, Lithuania, Mexico, Ba Lan, Serbia và Bắc Macedonia.
Vị này giải thích đại diện của Nga và Ukraine không có trong nhóm để đảm bảo tính trung lập và công bằng của IAEA. Ông cũng lưu ý các thanh sát viên sẽ kiểm tra vấn đề an toàn hạt nhân tại nhà máy nhưng sẽ không giải quyết các vấn đề chính trị hoặc quân sự.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia đặt tại thành phố Energodar thuộc miền nam Ukraine hiện do quân đội Nga kiểm soát. Thời gian qua Ukraine và Nga cáo buộc nhau nã pháo vào khu vực xung quanh nhà máy, làm dấy lên lo ngại về một thảm họa hạt nhân nghiêm trọng. Mỹ đã hối thúc đóng cửa hoàn toàn Nhà máy Zaporizhzhia và kêu gọi thành lập một khu phi quân sự xung quanh nhà máy.
Hãng tin Interfax dẫn lời ông Yevgeny Balitsky, người đứng đầu chính quyền thân Nga tại khu vực Zaporizhzhia, cho biết hiện có 2 trong số 6 lò phản ứng của nhà máy đang hoạt động. Các quan chức Ukraine kêu gọi lực lượng Nga rời khỏi nhà máy, đồng thời cáo buộc họ tìm cách ngắt kết nối cơ sở này với lưới điện của Ukraine. Tuy nhiên, phía Nga không rời khỏi Zaporizhzhia với lý do cần đảm bảo an toàn cho cơ sở này.
Phái đoàn của IAEA trước khách sạn ở Kiev, chuẩn bị lên đường thi hành nhiệm vụ - Ảnh: REUTERS
Hành trình chông gai
Ông Grossi đã nỗ lực đàm phán về chuyến đi của họ kể từ tháng 3 năm nay, khi lực lượng Nga lần đầu tiên kiểm soát cơ sở này. Đề xuất ban đầu là cho các thanh sát viên đi qua bán đảo Crimea (Nga sáp nhập năm 2014) để tới nhà máy. Tuy nhiên, Kiev đã phản đối vì cho rằng làm như vậy là xâm phạm chủ quyền của Ukraine.
Ukraine nhấn mạnh nhóm IAEA cần khởi hành từ phần lãnh thổ do Ukraine kiểm soát tới nhà máy nói trên. Do đó hiện nay các thanh sát viên sẽ phải di chuyển qua vùng chiến sự, với sự đảm bảo an ninh từ cả Ukraine và Nga.
Hôm 30-8, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cáo buộc Nga "không dừng các hành động khiêu khích ở những hướng mà nhóm thanh sát viên cần phải đi để đến được nhà máy" và hy vọng nhóm thanh sát viên quốc tế "sẽ có thể bắt đầu công việc của họ". Nga chưa phản ứng với cáo buộc này.
Những ngày tới, sự chú ý sẽ đổ dồn về kết quả thanh tra của IAEA tại nhà máy. Điều Ukraine mong muốn là chuyến thăm của IAEA phải nêu bật mối nguy hiểm của việc Nga tiếp tục kiểm soát Zaporizhzhia. "Tình huống xấu nhất là khi các thanh sát viên đến và nói rằng tốt nhất là cơ sở này nằm dưới sự kiểm soát của Nga và nói chung các quy trình an toàn hạt nhân được tuân thủ" - Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba nói.
Tuy nhiên, trả lời phỏng vấn Hãng tin Sputnik ngày 31-8, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho rằng Ukraine đang dùng Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia làm "công cụ tống tiền". Bà cáo buộc Ukraine tiếp tục tấn công vào nhà máy, còn châu Âu lại không có giải pháp để xử lý vấn đề này.
Các thanh sát viên sẽ ở lại?
Hãng tin TASS dẫn các nguồn tin cho biết nhóm thanh sát viên của IAEA dự kiến đến Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở miền nam Ukraine vào sáng 1-9. Việc thanh tra sẽ mất 1 hoặc 2 ngày và sau chuyến đi, dự kiến từ 6-9 chuyên gia IAEA sẽ ở lại nhà máy.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay