Hạnh phúc nhỏ bé từ sách

Học sinh lớp 1/7 Trường tiểu học song ngữ Vũng Tàu tìm đọc sách từ tủ sách tại lớp do giáo viên và phụ huynh tặng - Ảnh: N.H.

May mắn là tôi được phân công dạy học sinh các lớp chuyên văn nhiều năm liền nên dễ dàng hơn trong việc thực hiện ý tưởng.

Với các lớp không phải chuyên văn, tôi cũng cố gắng thực hiện hầu hết các việc, chỉ có giờ ngoại khóa là khó khăn trong việc bố trí thời gian. Và tôi cảm nhận được hạnh phúc của nghề dạy học từ những công việc bé nhỏ này.

Giáo viên văn là người giới thiệu sách

Giờ học đầu tiên các lớp học do tôi phụ trách không bao giờ là bài mở đầu trong SGK mà là bài mở đầu do tôi tự soạn. Trong bài, tôi thường giới thiệu chương trình, nội dung chính của môn học trong cả năm, những yêu cầu - phương pháp học bộ môn, và đặc biệt là những cuốn sách mà học sinh cần đọc gắn với từng phần của chương trình.

Trong danh mục những cuốn sách nêu ra, tôi chia làm hai loại: sách bắt buộc phải đọc, thậm chí phải mua (nếu chưa có, các em nên bổ sung trong tủ sách gia đình, như Truyện cổ tích Việt Nam, Thần thoại Hi Lạp, Truyện Kiều của Nguyễn Du, truyện của Nam Cao, Nguyễn Công Hoan, Nguyên Hồng, Maksim Gorky, Chekhov, Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài, Góc sân và khoảng trời của Trần Đăng Khoa... tùy theo từng lớp, từng cấp học); và sách khuyến khích đọc, gồm cả sách văn học, sách công cụ và sách về kỹ năng sống.

Cùng với việc giới thiệu tên sách, tôi nói với các em về tác dụng của việc đọc sách, chọn sách, tác hại của việc lười đọc đối với một người và đối với cả một dân tộc. Với học sinh lớp lớn, tôi thậm chí nói rằng việc đọc sách nhiều hay ít có mối liên hệ với thu nhập bình quân đầu người - GDP của một quốc gia.

Để tăng sức thuyết phục cho việc cần đọc sách, tôi thường dẫn câu nói của một ai đó, đại ý rằng nếu không đọc sách, chúng ta chỉ sống một cuộc đời; còn nếu đọc sách, chúng ta được sống nhiều cuộc đời. Tôi cũng chia sẻ với các em quan điểm của mình rằng sách vừa là thầy, sách vừa là bạn.

Còn để tạo ấn tượng cho việc chọn sách, tôi thường kể cho học sinh cảm xúc của mình khi đọc tiêu đề một bài trên báo Tuổi Trẻ khoảng chục năm trước, đó là tiêu đề "Những cây nấm độc hại người" - cứ tưởng bài viết về món ăn, ai dè "những cây nấm độc" đó chính là những cuốn truyện tranh có nội dung bạo lực và hình thức in ấn kém chất lượng. Tôi thường khuyên học sinh chọn sách như chọn bạn.

Những giờ ngoại khóa về sách

Cũng trong giờ học đầu tiên ấy, tôi nêu kế hoạch và hướng dẫn học sinh thực hiện việc đọc sách trong năm học. Với những tác phẩm có trong chương trình, bằng những cách khác nhau, tôi kiểm tra việc đọc sách của học sinh trước khi dạy về tác phẩm đó. Và thưởng điểm là một cách khuyến khích cho những học sinh chăm đọc.

Với những tác phẩm ngoài chương trình, mỗi học kỳ tôi tổ chức một buổi ngoại khóa (với lớp chuyên thường được tăng tiết hoặc có giờ bồi dưỡng) có tên là "Chia sẻ - cuốn sách tôi quý". 

Để thực hiện thành công, trước đó tôi đã yêu cầu học sinh chuẩn bị bài viết, khuyến khích các em nói trong khoảng thời gian 5-7 phút và gợi ý các em nên tập trung giới thiệu những nội dung gì, thường là vài nét về tác giả, tóm tắt sơ lược tác phẩm, chủ đề, nội dung ý nghĩa, nhân vật, nét đặc sắc về nghệ thuật, ý nghĩa của cuốn sách với bản thân...

Tôi khuyến khích học sinh tìm cách giới thiệu sáng tạo, mới mẻ, có thể tưởng tượng mình trò chuyện hoặc hóa thân vào nhân vật... Gần đến buổi học ngoại khóa, mỗi tổ sẽ chọn ra 3-4 học sinh trình bày. Buổi học đó tôi sẽ giao cho một học sinh làm MC, giáo viên lắng nghe và cuối buổi nhận xét, đánh giá, không hạn chế lời khen và thưởng quà.