Giảm phát thải trên ruộng lúa, nông dân cần gì?

Chiều 23-8, Trường đại học Nông Lâm TP.HCM tổ chức tọa đàm về thực trạng và chiến lược phát triển hệ thống lương thực phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long.

TS Phạm Thu Thủy - chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu lâm nghiệp quốc tế (CIFOR), Đại học Adelaide (Úc) - cho rằng giảm thiểu phát thải trong hệ thống lương thực thực phẩm là làm giảm khí nhà kính, góp phần phát triển ổn định kinh tế, an ninh thương lực và giảm biến đổi khí hậu.

Theo bà Thủy, con số phát thải của hệ thống lương thực thực phẩm trên toàn cầu có thể lên tới 45%. Năm 2020, riêng ngành sản xuất lúa gạo ở Việt Nam đã chiếm tỉ lệ phát thải lớn nhất trong hệ thống lương thực thực phẩm là 34%.

Giai đoạn 2010 - 2020, tỉ lệ phát thải của hệ thống lương thực thực phẩm tăng 8%.

Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong hệ thống lương thực thực phẩm phát thải thấp trên toàn cầu, chỉ chiếm 1% lượng phát thải nhưng tốc độ rất nhanh chóng.

Riêng Đồng bằng sông Cửu Long là trọng điểm sản xuất lương thực thực phẩm, đã chiếm khoảng 50% sản lượng lúa và 95% lượng gạo xuất khẩu trong cả nước.

TS Phạm Thu Thủy nhấn mạnh: "Ngành nông nghiệp chiếm tỉ lệ đóng góp lớn trong ngành kinh tế, nhưng hiện nay còn nhiều yếu tố thách thức việc giảm lượng phát thải. Đó là việc quy hoạch vùng, chính sách giúp đỡ người dân tộc thiểu số chưa hiệu quả, cơ sở hạ tầng chưa phát triển, các vấn đề về môi trường như biến đổi khí hậu, suy giảm phù sa và nguồn nước".

PGS.TS Kha Chấn Tuyền - phó trưởng khoa công nghệ hóa học và thực phẩm, Trường đại học Nông Lâm TP.HCM - cho rằng thách thức lớn nhất của Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay trong việc giảm phát thải là khâu tổ chức sản xuất và áp dụng khoa học kỹ thuật còn nhỏ lẻ.

PGS Tuyền cho rằng để giảm phát thải, Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay có ba vấn đề cần giải quyết là cơ giới hóa và công nghiệp chế biến, áp dụng mô hình phù hợp cho sản xuất nông nghiệp bền vững. Có những bước đi thích hợp trong điều kiện của vùng.

Tuy nhiên, giảm phát thải trong hệ thống lương thực thực phẩm ở Đồng bằng sông Cửu Long đang gặp nhiều khó khăn như biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, giá sản phẩm trên thị trường biến động làm ảnh hưởng đến đời sống của người dân.

Bên cạnh đó, theo ông Tuyền, hệ thống lương thực phát thải thấp thiếu rõ ràng, cơ sở dữ liệu và các minh chứng khoa học về các giải pháp cho hệ thống lương thực thực phẩm phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng còn ít.

Từ đó, các nhà hoạch định chính sách cũng gặp khó khăn, dẫn đến chính sách thiếu đồng bộ.

Trong khi đó, TS Ong Quốc Cường - Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) - đề xuất một phương pháp giảm phát thải là dùng dữ liệu để quản lý hoạt động trên đồng ruộng.

Ông nói: "Hiện tại, không có quốc gia hoặc sáng kiến nào thu thập dữ liệu về các hoạt động quản lý đồng ruộng liên quan đến khí thải ở quy mô lớn hoặc thường xuyên. Mỗi đợt kiểm kê về khí nhà kính quốc gia đều dựa trên dữ liệu mẫu nhỏ và các giả định về thực hành của nông dân".

Để làm được điều đó, theo ông Cường, cần có các dữ liệu về số ngày từ khi gieo sạ đến khi thu hoạch, năng suất (tấn/ha), thời gian ngập nước trước vụ và vùi rơm trước khi xuống giống, lượng rơm vùi, lượng phân đạm (kg phân đạm/ha)...

Ngoài ra, ông Cường cho rằng với các giống 100 ngày trở xuống, từ giai đoạn xuống giống tới thu hoạch, người dân nên áp dụng phương pháp để đồng xen kẽ ngập 3 - 5cm trong 5 - 7 ngày, khô 5 - 7 ngày nhưng giữ cho đồng có độ ẩm phù hợp.

Nhờ đó có thể tiết kiệm chi phí từ việc sử dụng phân bón hiệu quả, làm giảm tới 33% lượng phát thải.

Vay tiền để phát thải carbon thấp, làm không đúng sẽ lỗ

Cần thay đổi suy nghĩ về carbon, phải coi đó là 'bạn', là nguồn tiền bền vững, lâu dài. Nhưng nếu đi vay để phát thải carbon thấp mà không thu được tín chỉ giảm phát thải thì chúng ta lỗ chứ không lời.