Dự án BOT “ăn dày”: Giảm phí, không giảm 
thời gian thu phí

Trạm thu phí trên xa lộ Hà Nội (TP.HCM) đã có một cửa thu phí tự động - Ảnh: NGỌC DƯƠNG

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường cho biết như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về việc rà soát để quyết toán các dự án BOT giao thông với giá trị thực so với tổng mức đầu tư dự tính ban đầu rồi tính toán lại phương án tài chính với từng dự án.

* Như Tuổi Trẻ ngày 25-8 đã thông tin, Kiểm toán Nhà nước yêu cầu giảm thời gian thu phí nhiều dự án BOT sau khi thực hiện kiểm toán. Bộ GTVT sẽ rà soát thế nào để giảm trừ?

- Hiện nay, Bộ GTVT đang quyết toán các dự án BOT. Hi vọng chậm nhất là cuối năm nay hoặc quý 1-2017 sẽ quyết toán xong và công khai toàn bộ thời gian thu, mức thu của từng trạm BOT, cắm biển ghi các thông tin này tại từng trạm cho người dân theo dõi.

Ngoài ra, trong hợp đồng BOT có quy định khi lưu lượng xe qua trạm thu phí tăng hoặc giảm hơn 5% so với tính toán trong hợp đồng thì phải tính toán lại phương án tài chính. Vì vậy, dự án BOT vẫn được điều chỉnh trong quá trình khai thác kể từ khi quyết toán.

* Kiểm toán Nhà nước cho rằng có nhiều trạm BOT phải giảm được 5-6 năm, thậm chí 11 năm thu phí. Bộ GTVT có giảm được không?

Ông Nguyễn Hồng Trường - Ảnh: T.PHÙNG

- Kiểm toán phát hiện một số vấn đề của các dự án như tốc độ tăng trưởng xe nhanh hơn dự báo, một số sai phạm trong quá trình đầu tư về đơn giá định mức...

Các yếu tố đó Bộ GTVT sẽ kết luận, tính toán chính xác trong quyết toán rồi tính thời gian hoàn vốn cụ thể so với dự tính ban đầu.

Chúng tôi đồng tình với các khuyến cáo của Kiểm toán Nhà nước, nhưng giảm thế nào vẫn phụ thuộc vào kết quả quyết toán của từng dự án.

* Vậy Bộ GTVT sẽ giảm thời gian thu phí hay mức phí với các dự án có tổng mức đầu tư thực tế thấp hơn dự tính ban đầu?

- Chúng tôi đang trình Chính phủ theo hướng giữ thời gian thu phí và giảm mức phí để phù hợp với khả năng chịu đựng của người dân và doanh nghiệp. Nếu giảm thời gian thu phí thì mức phí vẫn cao, ảnh hưởng đến doanh nghiệp, sự phát triển kinh tế.

* Thời gian vừa qua có những lình xình liên quan đến việc thu phí BOT như nội bộ nhà đầu tư dự án BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ tố cáo nhau thu phí thấp hơn thực tế; người dân nghi ngờ trạm thu phí quốc lộ 5, quốc lộ 18 gian lận tiền phí. Ngoài việc thanh tra, giám sát các dự án khi xảy ra các vấn đề trên, Bộ GTVT có giải pháp nào để kiểm soát việc thu phí?

- Ngay khi lập các phương án đầu tư các dự án BOT, Bộ GTVT khẳng định ban đầu dùng công nghệ thu phí 1 dừng rồi tiến tới công nghệ thu phí tự động không dừng xe (ETC). Đến nay, Bộ GTVT đang triển khai ETC theo công nghệ nhận dạng tần số sóng vô tuyến (RFID) tiêu chuẩn Hoa Kỳ. Công nghệ thu phí này không dùng tiền mặt, không phải dừng xe, tiền thu phí sẽ từ tài khoản chủ xe đi thẳng vào tài khoản các ngân hàng cho vay vốn từng dự án BOT nên sẽ giám sát được mức phí thu thực tế.

Theo quy định của Bộ GTVT, từ nay đến hết năm 2016, tất cả 28 trạm thu phí trên quốc lộ 1 và 6 trạm trên đường Hồ Chí Minh qua Tây nguyên phải có ít nhất một nửa số cửa thu phí lắp thiết bị ETC (đến nay đã có 8 trạm lắp ETC).

Đến năm 2018 triển khai ETC tại tất cả các trạm thu phí trên cả nước, trước năm 2020 từng bước chuyển sang ETC không có barie trên toàn bộ trạm thu phí. Lộ trình này triển khai cần bước đi thích hợp để người dân làm quen, đáp ứng độ chính xác, minh bạch. Thủ tướng cũng đã đồng ý về nguyên tắc để triển khai ETC ở tất cả các trạm trên cả nước.

* Nhiều nước triển khai ETC nhưng có cả máy bán vé qua trạm thu phí tự động hoặc tài xế chỉ cần quẹt thẻ tín dụng để trả phí khi qua trạm, hoàn toàn không có sự tác động của nhân viên trạm thu phí. Tại sao Bộ GTVT không áp dụng thêm các cách thu phí này?

- Với công nghệ RFID mà Bộ GTVT đang dùng thì người lái xe có thể nộp tiền qua nhiều hình thức vào tài khoản bất cứ lúc nào từ điện thoại di động, ngân hàng, tài khoản tín dụng nên không gây phiền hà cho người sử dụng. Thu phí ETC theo công nghệ RFID có ưu điểm là hoàn toàn không dừng xe, giảm thời gian lưu thông, giảm nguy cơ ùn ứ. Công nghệ dừng xe quẹt thẻ hay mua vé tự động được phát triển trước ETC vẫn mang yếu tố của thu phí 1 dừng.

* Ông nói việc thu phí ETC ở tất cả các trạm cần lộ trình, vậy trong quá trình thực hiện lộ trình này Bộ GTVT có biện pháp gì để giám sát minh bạch việc thu phí, tránh những bức xúc, hoài nghi như hiện nay?

- Hiện nay Bộ GTVT đang soạn thảo thông tư về quản lý thu phí tại các trạm BOT, chậm nhất là giữa tháng 9 tới sẽ ban hành thông tư này.

Theo đó, các trạm BOT nếu bị phát hiện thu phí không đúng quy định, mức phí thu chênh lệch với mức kiểm tra của các cơ quan có thẩm quyền thì nhà đầu tư phải bù khoản tiền đó.

Nếu nhà đầu tư chậm nộp tiền thu phí về ngân hàng thì sẽ phạt gấp đôi số tiền chậm đó theo Luật thuế hiện nay. Trường hợp nhà đầu tư sai phạm nhiều sẽ bị đình chỉ thu phí, cơ quan nhà nước sẽ trực tiếp thu để hoàn vốn. Lúc đó nhà đầu tư sẽ mất hết quyền lợi.

Ngoài ra, Bộ GTVT đang giao Tổng cục Đường bộ kiểm tra giám sát toàn bộ các trạm thu phí trên cả nước về nguồn thu phí thông qua các phương thức thu hiện nay để đảm bảo tính công khai minh bạch.