Đồ uống có đường sẽ bị đánh thuế, lo nhiều sản phẩm dinh dưỡng cũng chịu trận?

Sáng 15-3, hội thảo ngành đồ uống đóng góp ý kiến về đề nghị xây dựng dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát (VBA) tổ chức.

Một trong những điểm đáng chú ý của dự luật là bổ sung đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt; và tiếp tục điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia.

Áp thuế cho đồ uống có đường là những loại nào?

Lý do mà Bộ Tài chính đưa ra mức thuế này là để kiểm soát béo phì, các bệnh lây nhiễm. Song ông Chis Vanloon - chủ tịch Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Đà Nẵng, bày tỏ quan ngại về đề xuất này vì chỉ có khoảng 1/4 quốc gia trên thế giới áp dụng thuế đối với đồ uống có đường, trong đó có Đan Mạch đã rút loại thuế này. 

Dẫn chứng từ báo cáo của Bộ Y tế, nguyên nhân chính gây béo phì là do chế độ ăn uống mất cân đối, quá nhiều năng lượng (từ cả chất béo, chất đạm…), thiếu hoạt động thể chất. Do đó, để kiểm soát béo phì, cách hiệu quả nhất là giáo dục người dân cân bằng chế độ ăn uống và tăng cường hoạt động thể chất.

Chưa kể, quy định hiện nay không có định nghĩa thế nào là “đồ uống có đường”. Trong khi đề xuất của Bộ Tài chính có thể bao gồm cả nhiều loại sản phẩm là thực phẩm thiết yếu, tốt cho sức khỏe như sữa và các sản phẩm từ sữa, thực phẩm cho trẻ em, phụ nữ, người già, người bệnh...

Vì vậy, ông cho rằng việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm này sẽ tác động tiêu cực đến đời sống của mọi gia đình và sức khỏe của người dân.

Đồng quan điểm, ông Trần Quang Trung - chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam - khẳng định nếu coi đường như “tội phạm” gây nên thừa cân, béo phì là không đúng. Nhìn từ góc độ y tế, ông cho biết chúng ta đang sống nhờ những sản phẩm có đường, như sữa bò, hoa quả.

“Việc viện dẫn tỉ lệ trẻ em béo phì ở thành phố, nhưng cũng đặt vấn đề tại sao không quan tâm đến tỉ lệ trẻ em thấp còi, đặc biệt là ở nông thôn. Do đó, Bộ Tài chính cần phải định nghĩa về đồ uống có đường, phân loại các sản phẩm, có mã HS cho các sản phẩm” - ông Trung nêu vấn đề.

Cần làm rõ đồ uống có đường có điều chỉnh được hành vi tiêu dùng?

Ông Đậu Anh Tuấn, phó tổng thư ký kiêm trưởng Ban pháp chế (VCCI), đặt câu hỏi là trong bối cảnh doanh nghiệp đang phục hồi sau đại dịch, việc đưa ra chính sách thuế này có phù hợp với chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp, người dân hay không?

"VCCI đã kiến nghị tiếp tục kéo dài chương trình giảm 2% thuế VAT nhưng chưa được chấp thuận. Trong bối cảnh chưa giảm thuế được thì có nên bàn việc tăng thuế hay không?” - ông Tuấn nêu vấn đề.

Vì vậy, ông đề nghị làm rõ việc đánh thuế vào sản phẩm đồ uống có đường liệu có làm giảm được các loại bệnh thừa cân, béo phì? Cũng bởi, việc đánh thuế phải theo thông lệ quốc tế, tăng thuế có thể tăng thu, nhưng dự thảo chưa chứng minh được việc tăng thuế sẽ làm giảm hành vi tiêu dùng.

Trong khi đó, ông Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, cũng nói rằng những nghiên cứu hành vi tiêu dùng của việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống là chưa đầy đủ. Bởi dự thảo đang thiếu đánh giá dịch chuyển hành vi trong trường hợp đánh thuế, khi người tiêu dùng có thể chuyển từ sử dụng sản phẩm từ khu vực chính thức sang không chính thức (hàng lậu).

Đồng tình với đề nghị của ông Thành, nhiều doanh nghiệp cho rằng cần tính toán thời điểm và trình tự áp thuế cho phù hợp. Trước mắt chưa nên xáo trộn, thay đổi mức thuế này và có giai đoạn chuyển tiếp, nghiên cứu kỹ lưỡng các căn cứ, thực hiện thí điểm ở mức độ cẩn trọng từ năm 2026.

Ông Tạ Văn Hạ - phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội - nêu vấn đề có sửa đổi quy định hay không, trường hợp nếu sửa thì lý do tăng thuế, các mặt hàng chịu thuế sẽ như thế nào? Phương pháp tính thuế ra sao cho phù hợp? Việc bổ sung thêm loại đồ uống có đường, thức uống đại mạch cần phải được đánh giá tác động chính sách kỹ lưỡng. 

Theo đó, ông đề nghị cần tổ chức lấy ý kiến theo tinh thần làm luật là “từ sớm từ xa”. Ban soạn thảo cần tiếp tục lấy ý kiến đa chiều, mọi mặt. Mục tiêu trao đổi thấu đáo, rõ vấn đề, gắn với các kinh nghiệm quốc tế, cũng như các thứ tự ưu tiên trong quản lý chính sách. 

'Đồ uống có đường' là đồ uống gì mà sắp bị đưa vào diện bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt?

Hàng trăm doanh nghiệp thực phẩm, đồ uống thông qua các đại diện của mình bày tỏ lo ngại về khái niệm "đồ uống có đường" vì có thể nhiều sản phẩm tốt cho sức khỏe cũng bị đánh thuế.