Cuộc đối đầu Mỹ - Trung sẽ làm thay đổi quan hệ quốc tế trong năm 2021?

Chính quyền của ông Biden (phải) được dự đoán sẽ tiếp tục đối đầu Trung Quốc của ông Tập trong năm 2021 - Ảnh: NIKKEI ASIA

Thế giới tạm biệt năm 2020 với những trải nghiệm không vui về tình hình dịch bệnh do virus corona chủng mới (COVID-19). Truyền thông quốc tế dự đoán đại dịch sẽ tiếp tục ảnh hưởng sâu sắc tới bối cảnh kinh tế, xã hội và chính trị toàn cầu. Đây sẽ là nhân tố khiến các quốc gia cân nhắc trong chính sách đối ngoại, vốn dĩ chịu tác động lớn từ cuộc cạnh tranh giữa hai cường quốc.

Chờ bước đi của ông Biden

Trong suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump, căng thẳng trong mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã leo thang với những biểu hiện công khai trong chiến tranh thương mại, vụ bắt giám đốc tài chính Công ty Huawei, hay việc Mỹ gửi thông điệp bác yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông lên Liên Hiệp Quốc.

Nói cách khác, cạnh tranh Mỹ - Trung xuất hiện gần như ở mọi lĩnh vực, từ kinh tế, chính trị, quân sự lẫn cuộc đua công nghệ 5G. Với sức mạnh kinh tế cùng tầm ảnh hưởng, chuyển động trong chính sách của Mỹ và Trung Quốc, cũng như sự cạnh tranh của hai bên, đều sẽ là tâm điểm chú ý của quốc tế.

Điểm nóng đầu tiên thu hút dư luận sẽ là chính quyền của Tổng thống đắc cử Joe Biden. Nhiều người cho rằng ông Biden sẽ đảo ngược những chính sách đậm màu lợi ích quốc gia của ông Trump, quay về với hình ảnh một nước Mỹ gần gũi hơn với đồng minh và cộng đồng quốc tế.

Trong một phân tích ngày 21-12, Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR), một trung tâm nghiên cứu có trụ sở tại New York (Mỹ), nhận định ông Biden có thể sẽ nhanh chóng quay lại các cam kết về vấn đề y tế và môi trường như Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu hay Tổ chức Y tế thế giới. Trong khi đó, các vấn đề như thương chiến với Trung Quốc sẽ tạm bị gác lại. 

CFR cho rằng hành động cứng rắn của ông Trump đã tạo một số lợi thế cho ông Biden trước Trung Quốc, nhưng chính quyền Biden sẽ phải tập trung nhiều hơn vào việc giải quyết tình hình chính trị - xã hội trong nước cũng như "chia lửa" cho các điểm nóng khác như tình hình hạt nhân ở Triều Tiên và Iran.

Tương ứng, giới quan sát cũng sẽ tập trung vào cách hành xử của Trung Quốc trong năm 2021. Thời gian qua, Bắc Kinh tỏ ra không nhân nhượng trong những bất đồng về đối ngoại khi hàng loạt tranh cãi và xung đột liên quan tới nước này: biểu tình Hong Kong, vấn đề Đài Loan, căng thẳng biên giới với Ấn Độ, tranh cãi về điều tra nguồn gốc virus với Úc, tuyên bố chủ quyền phi pháp ở Biển Đông và thương chiến với Mỹ. CFR cho rằng trọng tâm sẽ nằm ở cách Trung Quốc ứng xử với phần còn lại.

Trật tự mới

Cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc góp phần quan trọng ảnh hưởng tới chính sách của phần còn lại. Vì vậy, năm 2021 cũng được kỳ vọng sẽ chứng kiến thay đổi trong trật tự, các mối quan hệ quốc tế.

Sau khi chính thức Brexit, Anh bắn tín hiệu thúc đẩy các mối quan hệ và thị trường thay thế. Nước Anh đã xích lại gần châu Á và Đông Nam Á nói riêng, thể hiện qua ký kết thỏa thuận thương mại tự do với Việt Nam cũng như bày tỏ ý định gia nhập Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). 

Tương tự, nhiều nghiên cứu chỉ ra Brexit và cạnh tranh Mỹ - Trung là nhân tố thúc đẩy EU "xoay trục" về châu Á.

"Tự do thương mại sẽ tiếp diễn, chỉ là không bao gồm chính quyền Mỹ. Các đối tác lớn của Mỹ đang tìm cách đa dạng hóa quan hệ thương mại bằng việc tăng cường đàm phán với các quốc gia trong nỗ lực đảm bảo thị trường xuất khẩu mới, vốn đang là đối tượng hoặc bị đe dọa từ loạt thuế quan của Mỹ. Hiệp định thương mại Việt Nam - EU là một ví dụ" - ông Steven Okun, cố vấn cấp cao của Công ty tư vấn chiến lược quốc tế McLarty Associates, nói với Tuổi Trẻ.

Ngoài ra, cả Anh lẫn EU đều thúc đẩy sự hiện diện ở châu Á trong lĩnh vực chính trị và an ninh. Anh, Pháp và Đức đã công khai thể hiện lập trường phản đối yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông.

Mỹ - Trung khẩu chiến gay gắt vụ nhóm người Hong Kong vượt biên

TTO - Trung Quốc ngày 28-12 phản ứng gay gắt về yêu cầu "thả người ngay lập tức" của đại sứ quán Mỹ liên quan đến nhóm người vượt biên trái phép ở Hong Kong.