Cơ chế 'vượt khung' để thu hút nhân tài khoa học công nghệ không phải là 'đặc ân'

Chiều 5-8, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức họp báo thường kỳ tháng 7, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương chủ trì.

Vượt khung lương, cấp nhà ở... là điều kiện tối thiểu

Phát biểu tại họp báo, ông Mai Ánh Hồng - phó vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ - cho biết việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo năm 2025 đã tạo hành lang pháp lý thông thoáng, công nhận, trao quyền cho nhà khoa học về sở hữu trí tuệ, tài chính, và quyền khai thác thương mại.

Đồng thời thiết lập chính sách đãi ngộ tài chính và phi tài chính hấp dẫn hơn cho nhân tài, nhân lực chất lượng cao về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cho phép cơ chế đãi ngộ linh hoạt, kể cả cơ chế vượt khung lương, nhằm thu hút, giữ chân và phát huy nhân tài, đặc biệt chuyên gia người Việt ở nước ngoài.

Bên cạnh đó Quốc hội cũng đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số năm 2025 với mục tiêu cụ thể hóa các chính sách phát triển công nghiệp công nghệ số trở thành ngành kinh tế trụ cột, đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút và phát triển nhân tài công nghệ.

Luật có chính sách ưu đãi vượt trội để phát triển công nghiệp bán dẫn, hình thành hệ sinh thái bán dẫn ở Việt Nam. Đồng thời đặt nền tảng pháp lý cho trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số.

"Bộ Khoa học và Công nghệ xác định trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, nhân lực chất lượng cao, nhân tài là yếu tố quyết định, không thể thu hút bằng chính sách cứng nhắc.

Việc vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việc không nên xem là đặc ân mà là điều kiện tối thiểu để những người có khả năng tạo đột phá yên tâm làm việc", ông Hồng nói.

Thay đổi cách tiếp cận doanh nghiệp, nhà khoa học

Ông Hoàng Anh Tú - phó vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ - cho biết ngày 12-6, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, khẳng định cam kết chính trị ở mức cao nhất về quyết tâm làm chủ các công nghệ chiến lược, nhằm tạo đột phá tăng trưởng kinh tế và giải các bài toán lớn quốc gia.

Ngay sau đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức khảo sát làm việc với các doanh nghiệp, viện trường lớn trên cả nước để xác định công nghệ chiến lược cụ thể, sản phẩm công nghệ chiến lược cụ thể, quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển công nghệ chiến lược của các doanh nghiệp, viện trường.

Đồng thời, tổ chức thông báo rộng rãi kế hoạch tài trợ đề tài phát triển công nghệ chiến lược trên cổng thông tin của Quỹ Nafosted và Cổng sáng kiến quốc gia để kêu gọi các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đăng ký tham gia nghiên cứu, phát triển công nghệ chiến lược.

Theo ông, trong tháng 8-2025, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ trình Thủ tướng Chính phủ 3 sản phẩm công nghệ chiến lược cần ưu tiên triển khai ngay, phục vụ phát triển kinh tế xã hội, làm mẫu, rút kinh nghiệm, truyền cảm hứng và khẳng định Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ chiến lược.

Sau đó, bộ sẽ trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2035, bao gồm chương trình khoa học và công nghệ quốc gia phát triển công nghệ chiến lược, gồm 11 chương trình thành phần - tương ứng với 11 nhóm công nghệ chiến lược. Mỗi chương trình thành phần sẽ giao một bộ, ngành chủ trì.

Đồng thời trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung, tập trung cho công nghệ chiến lược, đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công - tư, cho phép các bên đều có thể tiếp cận, sử dụng.

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương cho biết hiện Bộ Khoa học và Công nghệ yêu cầu các đơn vị chủ động đi làm việc với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp để đặt hàng nghiên cứu, thay vì như trước các nơi phải đến bộ đăng ký đề tài. Hiện bộ đã làm việc được với khoảng 38 đơn vị.

"Bộ Khoa học và Công nghệ hiểu rõ nhất công nghệ chiến lược, công nghệ mới, nhu cầu mới của đất nước nên chủ động đặt hàng với doanh nghiệp, viện nghiên cứu, nhà khoa học, đây là thay đổi lớn so với trước đây", ông Phương nói.

Thủ tướng: Có cơ chế để nhà khoa học được kinh doanh sản phẩm sáng tạo

Việc xây dựng cơ chế, thể chế thực hiện với tinh thần rất khẩn trương, vừa chạy vừa xếp hàng để giải phóng tư duy, huy động mọi nguồn lực phát triển.