​Chơi mà học

Dùng vườn học dạy trẻ cách sống xanh - Nguồn ảnh: website Trường Steinhardt, một nhánh ĐH New York, Mỹ (http://steinhardt.nyu.edu)

Bởi lẽ các nhà giáo dục Mỹ đã dùng vườn để dạy trẻ học cách tái tạo môi trường sống trong tương lai, từ hơn nửa thế kỷ qua.

National Gardening Association (NGA) là một tổ chức hàng đầu của Mỹ đã tạo ra hàng ngàn vườn trong trường học trên khắp nước Mỹ và trên 15 quốc gia. NGA gọi đó là garden school (vườn học), với sứ mệnh “một khu vườn cho một trường học”.

Họ làm việc này từ năm 1928, khi Mỹ đã là một nước công nghiệp hàng đầu. Và trong danh sách cựu học sinh của họ có tên cựu tổng thống Jimmy Carter và hàng trăm nhân vật lãnh đạo khác ảnh hưởng lên thế giới. Ngày nay NGA vẫn dùng nông nghiệp để dạy học sinh Mỹ về lãnh đạo.

Chẳng hạn như mỗi năm NGA tổ chức một chuyến cho học sinh trung học Mỹ đi làm nông tại nhiều nước trên thế giới. Tour này từng đến VN vài lần.

Học sinh đi như vậy không hẳn để sau này thành nhà nông giỏi, mà sẽ trải nghiệm những thách thức toàn cầu như suy thoái đất, biến đổi khí hậu, tác động của con người, của thương mại lên môi trường, cũng như cách phản ứng của nông dân, doanh nghiệp và các chính phủ đối với thách thức trong tương lai. Đó là một loại giáo án để giúp trẻ em Mỹ làm nông học cách lãnh đạo (bản thân, thế giới).

Câu chuyện giáo dục này góp phần giải thích vì sao cho đến lúc này Mỹ vẫn là quốc gia dẫn đầu tiến trình đối phó hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu, về công nghệ, chính sách, doanh nghiệp, chuyên gia...

Giường rau trong trường học

Các nhà giáo dục Mỹ, Anh, Úc, Singapore... dùng “raised bed” là những vườn nâng nhỏ như cái giường đặt trong trường học mẫu giáo, tiểu học, trung học cho trẻ chơi làm vườn. Cha mẹ cũng dùng nó ở nhà để dạy trẻ. Một khu phố cũng tạo ra vườn cộng đồng để phục vụ trẻ em chơi mà học.

Chả lẽ học sinh Mỹ học làm nhà nông? Không, hàng tấn giáo trình dạy trẻ về giá trị sống, kỹ năng sống, về sức khỏe, thiên nhiên và trách nhiệm... được chia sẻ, bán và mua trên môi trường kỹ thuật số.

Chẳng hạn Đại học Illinois tạo ra cả phần mềm để cha mẹ theo đó chơi vườn với con hằng ngày với nhiều giáo án có tính chuẩn tắc sư phạm.

Vườn học trở thành một giáo cụ, chất liệu, bối cảnh vui, có thực, thách thức nhưng dễ chơi đối với trẻ nhỏ, bởi trẻ nhỏ, cho trẻ nhỏ. Trẻ dễ dàng trải qua những nội dung chơi khó như về tài chính, kinh doanh, thị trường, lên kế hoạch, ý niệm về thời gian, tính có hạn của đất và nước, đạo đức môi trường...

Làm vườn học sống xanh

Một giường rau, một vườn trường, một nông trại chuyên nghiệp dù ở quy mô nào đều ngồn ngộn bài học tiềm năng cho trẻ tùy theo hướng nhà giáo dục tiếp cận.

Theo hướng “sống xanh” - khái niệm phần lớn người ta hiểu là sống theo cách bền vững - khuyến nghị của Tổ chức Lương nông Liên Hiệp Quốc FAO (www.fao.org/schoolgarden), Unicef (www.unicef.org/education) rất đáng để nhà giáo dục (dùng vườn để dạy ở trường), cha mẹ (dùng vườn để dạy ở nhà) tham khảo.

Với những chiếc giường rau nhỏ, trẻ em nhiều nước với những vụ mùa nhỏ tự tay làm ra, đang được chuẩn bị thái độ tích cực để đương đầu với những thách thức môi trường toàn cầu mà chúng là nhân vật chính phải trải qua, không phải người lớn bây giờ.

Hẳn vậy, mười năm nữa, thế hệ bà Obama đâu thể nào thay đổi thế giới mà là bọn trẻ. Người lớn bây giờ chỉ có thể góp sức giúp chúng “tư duy lại tương lai”, cảm nhận mặt đất, nước, thức ăn, Mặt trời, không khí qua chính bàn tay, khối óc, tâm hồn và thể chất của chúng (giới chuyên gia kỹ năng sống gọi là 4H: Health - sức khỏe, Heart - tâm hồn, Head - trí óc và Hand - hành vi).

Nhiều du khách VN đã thấy học sinh Malaysia, Singapore, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật, Anh, Úc... chơi những vườn rau trong trường, đi đến nông trại, trại hè dài ngày nông trại... Và trong nhiều năm qua, học sinh nước ta cũng bắt đầu chơi vườn, chơi trang trại.