Cẩn trọng với bột ngọt không rõ xuất xứ, chỉ ghi ‘đóng gói tại Việt Nam’

Nguồn gốc không rõ ràng, ghi nhãn dán nhập nhèm

Đầu tháng 4 vừa qua, Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế đã yêu cầu tạm dừng lưu thông 4 lô sản phẩm bột ngọt mang nhãn “đóng gói tại Việt Nam” nhưng không ghi rõ xuất xứ.

Theo cơ quan chức năng, đơn vị này không sản xuất bột ngọt tại Việt Nam mà chỉ nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc và đóng gói lại, nhưng trên bao bì lại không thể hiện rõ ràng điều này. Sự việc trên gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng ghi nhãn mập mờ của sản phẩm bột ngọt, gia vị nhập khẩu được “khoác áo” Việt Nam.

Theo quy định hiện nay, nhãn mác là phần bắt buộc trên bao bì hàng hóa, giúp người tiêu dùng nhận biết nguồn gốc, xuất xứ, đơn vị chịu trách nhiệm và bản chất sản phẩm.

Cụ thể, Nghị định 43/2017/NĐ-CP và Nghị định 111/2021/NĐ-CP, các nội dung bắt buộc phải thể hiện trên nhãn bao gồm: tên hàng hóa, tên và địa chỉ tổ chức chịu trách nhiệm, xuất xứ hàng hóa. Cụ thể hơn, Điều 15 Nghị định 43, sửa đổi tại Điều 7 Nghị định 111, yêu cầu nếu không xác định được xuất xứ thì chỉ được ghi cụm từ phản ánh công đoạn cuối như: “đóng gói tại”, “lắp ráp tại”, “hoàn tất tại”… đi kèm tên quốc gia cụ thể. Việc này nhằm đảm bảo người tiêu dùng không hiểu nhầm nơi sản xuất sản phẩm.

Thực tế, thị trường ghi nhận hơn 30 sản phẩm bột ngọt đang được phân phối với nhãn ghi “đóng gói tại Việt Nam” nhưng không kèm thông tin về nguồn gốc nguyên liệu hay nơi sản xuất. Chỉ trong năm 2024, Tổng Cục Quản lý thị trường đã phát hiện 26 tổ chức, cá nhân tại 9 tỉnh thành có hành vi sang chiết, đóng gói bột ngọt không rõ nguồn gốc từ Trung Quốc để tiêu thụ.

Sự thiếu minh bạch khiến người tiêu dùng dễ tưởng nhầm đây là hàng Việt Nam. Khi đó, người tiêu dùng không thể đánh giá được quy trình sản xuất, tiêu chuẩn chất lượng và càng không có cơ sở để khiếu nại nếu phát sinh rủi ro trong sử dụng.

Về nguyên tắc, người tiêu dùng có quyền được biết và được lựa chọn đúng sản phẩm vì điều này liên quan trực tiếp đến niềm tin và sức khỏe.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng khuyến cáo, hàng hóa hay thực phẩm không rõ nguồn gốc thì không kiểm soát được chất lượng, không xác định được độ tinh khiết của sản phẩm, lượng hóa chất nguy hại bị nhiễm trong đó.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, các sản phẩm này có thể chứa tạp chất hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, dẫn đến nguy cơ ngộ độc cấp tính với các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt. Về lâu dài, việc sử dụng thực phẩm kém chất lượng có thể gây ngộ độc mãn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Do đó, người tiêu dùng cần thận trọng, tránh tiếp tay cho sản phẩm vi phạm pháp luật bằng cách lựa chọn những thương hiệu uy tín sản xuất trực tiếp tại Việt Nam để bảo vệ sức khỏe.

Gây khó cho doanh nghiệp chân chính

Không chỉ gây tác động tiêu cực đến người tiêu dùng, việc thiếu minh bạch về nhãn dán và nguồn gốc sản phẩm còn dẫn đến cạnh tranh không công bằng, gây thiệt hại cho các doanh nghiệp sản xuất bột ngọt thực sự trong nước.

Theo Điều 45 Luật Cạnh tranh 2018, hành vi cung cấp thông tin gây nhầm lẫn về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm được coi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Điều 117 của Luật này cũng quy định rõ về việc cần chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm trong quảng cáo và ghi nhãn hàng hóa, nhằm bảo vệ sự công bằng cho doanh nghiệp và quyền lợi người tiêu dùng.

Thực tế, các doanh nghiệp sản xuất trong nước phải xây dựng rất nhiều nguồn lực để xây dựng chuỗi giá trị cho việc sản xuất bột ngọt và gia vị đạt chuẩn. 

Tại Đồng Nai, Công ty Ajinomoto Việt Nam phải đầu tư nhiều thiết bị kỹ thuật cao và nhân lực vận hành để sản xuất bột ngọt lên men từ nguyên liệu tự nhiên trong nước như khoai mì, mía đường. 

Tương tự, Công ty CPHH Vedan Việt Nam xây dựng hệ thống sản xuất khép kín, sử dụng hơn 3.500 nhân sự để thực hiện toàn bộ quy trình từ lên men đến đóng gói ngay trong nước.

Trong khi đó, các đơn vị chỉ thực hiện công đoạn đóng gói lại có thể tiếp cận thị trường với chi phí thấp hơn và có thể trục lợi từ tâm lý thiếu cảnh giác của người tiêu dùng. Nếu tiếp diễn lâu dài, điều này không chỉ khiến doanh nghiệp chân chính mất động lực đầu tư, mà còn ảnh hưởng đến việc làm, ngân sách và năng lực công nghiệp hóa của nền kinh tế Việt Nam.

Việc ghi nhãn mập mờ còn gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc kiểm tra chất lượng. Khi nguồn gốc nguyên liệu không rõ ràng, nhà quản lý sẽ gặp nhiều trở ngại trong việc truy xuất nguồn gốc, kiểm tra tiêu chuẩn an toàn và áp dụng đúng quy chuẩn quản lý, đặc biệt với các sản phẩm nhập khẩu từ nhiều quốc gia có hệ thống kiểm soát thực phẩm khác nhau.

Nhìn chung, hệ thống pháp luật về ghi nhãn và xuất xứ hàng hóa đã có, doanh nghiệp phải có trách nhiệm minh bạch thông tin, trong khi người tiêu dùng cần chủ động kiểm tra nhãn mác, đặc biệt với các mặt hàng thiết yếu như bột ngọt, gia vị. Ngay cả khi có cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng phải cùng hành động, thị trường mới thật sự minh bạch và những sản phẩm sản xuất tại Việt Nam mới được trân trọng đúng với giá trị thực.

Bột ngọt lậu - lợi bất cập hại

Vấn đề hàng lậu từ lâu đã gây nhức nhối đối trong cộng đồng, từ thuốc lá, bánh kẹo, đường,... đến bột ngọt - một gia vị phổ biến trong bữa ăn của người Việt. Theo đó, hàng lậu thường tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe người tiêu dùng.