"Cái gai" Guantanamo

Phóng to

Những tù nhân bên trong rào chắn của Guantanamo - Ảnh: AFP

Ngày 10-6, các nhân viên canh ngục Guantanamo phát hiện ba tù nhân (hai Saudi Arabia và một Yemen) treo cổ chết, để lại thư tuyệt mệnh. Thư ký báo chí Nhà Trắng Tony Snow lập tức xoa dịu bằng thông báo: Tổng thống Bush "rất quan tâm vụ việc" và "đang làm việc với các tổ chức quốc tế và các nước".

Chỉ huy Guantanamo Harry Harris họp báo nói vụ (tự tử) này "không phải là cử chỉ tuyệt vọng mà là một hành động chiến tranh chống chúng tôi" (!), rằng "họ (các tù nhân tự tử) sẵn sàng làm tất cả để trở thành người tử vì đạo". Thế nhưng nội dung thư tuyệt mệnh không được công bố.

Guantanamo, lãnh thổ Mỹ chiếm đóng của Cuba, mấy năm qua "lừng danh" bởi nhà tù giam giữ 759 công dân của hơn 40 nước bị Mỹ bắt trong cuộc chiến chống khủng bố từ năm 2002. Họ bị liệt vào nhóm "các tay súng thù địch" nên bị tước hết mọi quyền hạn và trợ giúp pháp lý, bị giam giữ mà không có lời buộc tội lẫn xét xử.

Những vụ tuyệt thực và hàng chục mưu toan tự tử đã xảy ra. Jumah Dossari - một công dân Bahrain được cứu sống sau nhiều lần tự tử - trong thư gửi cho luật sư của mình đã nói đó là cách duy nhất để công luận thế giới quan tâm tới những trung tâm giam giữ như thế này (theo Washington Post). Dưới áp lực dư luận, Mỹ đã phải chuyển bớt một số tù nhân về nước họ hoặc sang những nhà tù khác và đến nay tại đây còn giam giữ khoảng hơn 400 người (AP).

Sau các xìcăngđan tra tấn tù nhân trong nhà tù Mỹ ở Abu Graib (Iraq) chấn động thế giới, người ta phát hiện tại Guantanamo tình hình không khá hơn.Theo điều tra của nhóm Reprieve, Mỹ (đăng trên The Independent, 28-5-2006) tới 60 tù nhân là trẻ vị thành niên đã bị giam chung xà lim và đối xử như những tù nhân trưởng thành, điều vi phạm công ước quốc tế về tù nhân lẫn chính luật pháp Mỹ.

Reuters (11-6) nhắc: tháng 9-2005, 131 tù nhân đã tuyệt thực tập thể nhiều ngày. Khi các bác sĩ nhận thấy sức khỏe họ suy kiệt nghiêm trọng, các nhân viên ngục đã nhét ống bơm thức ăn từ mũi vào dạ dày, trói tù nhân vào ghế để họ khỏi nôn ra. Các tù nhân đã được "cho ăn" bằng cách đó liên tục trong mười tháng. Ba tù nhân tự tử lần này là những người từng tuyệt thực và "được nuôi ăn" như thế.

Ken Roth, người đứng đầu Human Rights Watch ở New York, nhận định: đây là những cái chết được báo trước, khi con người bị giam giữ không đúng luật và không thấy lối thoát cuối đường hầm.

Ngày 19-5, một ủy ban LHQ đã lên án việc giam giữ tù nhân Guantanamo, khẳng định Mỹ đã vi phạm lệnh cấm tra tấn tù nhân và đòi phải đóng cửa nhà tù. Các nguyên thủ Đức, Đan Mạch, kể cả đồng minh thân cận của Mỹ là Anh, cũng nằm trong số những người kêu gọi Mỹ dẹp bỏ Guantanamo.

Guantanamo vì thế đang là cái gai cho Nhà Trắng. Tổng thống Mỹ G. Bush từ 8-5 đã tuyên bố muốn đóng cửa nhà tù này, đem hết tù nhân ra xử. Để thực hiện điều đó, Tòa án tối cao Mỹ phải xem xét sẽ xử các tù nhân này ở tòa nào, dân sự hay quân sự, một phán quyết sớm lắm trong tháng này mới có. Sau đó mới là những cuộc thương thuyết với các nước mà các công dân này mang quốc tịch, một tiến trình không đơn giản. Thời gian đã không ủng hộ G. Bush khi tại Guantanamo, những cái chết được báo trước ấy đã xảy ra.