Bẻ làn, nắn điệu cho thơ Đức

Bài thơ Thử viết về muỗi của Jan Wagner được NSND Minh Gái diễn tấu bằng nghệ thuật tuồng - Ảnh: Đức Triết

Trong đêm 6-5, sau mỗi diễn tấu bằng các trình thức âm nhạc dân gian của Việt Nam như tuồng, chèo, chầu văn, xẩm, hò Huế cho mỗi tác phẩm của Jan Wagner (nhà thơ Đức) ở Viện Goethe Hà Nội, không chỉ khán giả ta mà khán giả Tây cũng vỗ tay không dứt.

“Thật ngoài sức tưởng tượng của tôi” - Jan Wagner không đợi đến giây phút cuối, ngay giữa chương trình đã bày tỏ cảm xúc như thế.

Dù từng bẻ làn, nắn điệu cho thơ Nguyễn Duy năm trước rất thành công nhưng trong lần bẻ làn, nắn điệu này cho thơ Đức, các nghệ sĩ kỳ cựu của nghệ thuật cổ truyền Việt Nam như NSND Thanh Hoài, NSND Minh Gái, NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thúy Ngần, NSƯT Kiều Oanh... của nhóm Đông Kinh cổ nhạc vẫn e dè bảo phải vừa diễn xướng vừa thăm dò dư luận.

Còn ông Đàm Quang Minh - phụ trách nhóm Đông Kinh cổ nhạc, người chuyển thể bản dịch tiếng Việt 6 tác phẩm của Jan Wagner của dịch giả Thái Kim Lan sang thơ lục bát để diễn tấu - cầu thị rằng tất cả mới dừng lại ở thử nghiệm, nếu có gì chưa ổn thì khán giả thể tất cho...

Nhưng ngay từ bài thơ đầu tiên - bài Thử viết về hoa gai bạc - được NSND Xuân Hoạch diễn tấu bằng hát văn đã khiến khán giả, nghệ sĩ vỡ òa bao cảm xúc.

Nghệ sĩ thì hưng phấn thăng hoa. Thi sĩ thì ngỡ ngàng trong giai điệu thơ ngân nga, bổng trầm giữa tiếng đàn tranh, đàn nguyệt, đàn tì bà, nhị, kèn, trống...

Còn khán giả - cùng nêm kín căn phòng - lặng im thưởng thức để rồi sung sướng tán dương, nào những diễn tấu Trong giếng bằng tổ hợp chèo, tuồng, xẩm; diễn tấu Thử viết về xà phòng bằng hò Huế, hát lời mới; diễn tấu bài Cỏ giersch bằng nghi lễ chầu văn.

Đặc biệt là bài thơ Thử viết về muỗi với những câu thơ rất hiện đại: “Giống như báo một tin buồn/Thình lình một đám đen tuôn giữa giời/Mang ngứa ngáy đến cho người/Vo ve, phảng phất cho đời khó tin...” được NSND Minh Gái diễn tấu bằng nghệ thuật tuồng với những vũ đạo ấn tượng, hấp dẫn.

“Diễn tấu cho thơ dịch phương Tây rất khó vì ngôn từ, đề tài đều hiện đại. Tôi đã suy ngẫm sử dụng các trình thức cơ bản của tuồng ở những mức độ như thế nào, cũng như phải kết hợp với múa đương đại ra sao để diễn tấu không bị vênh...

Là lần đầu thử nghiệm nên tôi rút được nhiều kinh nghiệm để dịp tới có bản diễn tấu hay hơn dành cho khán giả TP.HCM” - NSND Minh Gái chia sẻ.

Say sưa với từng bài thơ trong chương trình, nhà văn Lê Phương Liên hồ hởi nói: “Âm nhạc cổ truyền Việt Nam không chỉ diễn tấu thơ Việt, mà còn có thể diễn tấu cả những tác phẩm thi ca của thế giới một cách thú vị và đủ sức gieo tình yêu thơ đến khán giả hôm nay”.

Viện trưởng Viện Goethe tại Hà Nội, ông Wilfried Eckstein, thì bày tỏ đây là cuộc gặp gỡ kỳ lạ của hai dòng văn hóa phương Đông và phương Tây.

Những tưởng chúng cách biệt nhưng nếu biết cách kết nối thì không. Thở phào với thử nghiệm lần đầu đầy táo bạo này, ông Đàm Quang Minh ngẫm ngợi:

“Âm nhạc cổ truyền Việt Nam đâu có cũ kỹ? Nếu biết cách khai thác thì giá trị của tiếng tơ, tiếng trúc cha ông còn nhiều điều kỳ diệu khiến chúng ta không thể ngờ tới”.