Băn khoăn với đáp án môn ngữ văn

Nhận được nhiều lời khen nhất chính là câu đầu tiên trong đề thi này. Cụ thể câu 1 (2.0 điểm) hỏi: “Trong đoạn cuối của truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu, nhân vật nghệ sĩ Phùng mỗi khi ngắm kỹ và nhìn lâu hơn tấm ảnh do mình chụp thường thấy hiện lên những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó nói lên điều gì?”.

Nhiều giáo viên nhận định đề thi đã mạnh dạn ra theo hướng đề mở. Thế nhưng, đề mở mà đáp án không mở. Theo đáp án của Bộ GD-ĐT, những hình ảnh thường hiện lên là: màu hồng hồng của ánh sương mai (0,5 điểm); người đàn bà vùng biển (người đàn bà hàng chài) bước ra từ tấm ảnh (0,5 điểm). Và những hình ảnh đó nói lên: chất thơ, vẻ đẹp lãng mạn của cuộc sống (0,5 điểm); hiện thực về số phận lam lũ, khốn khó của con người (0,5 điểm). Đặc biệt, đáp án lưu ý: “Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng phải nêu đủ các ý trên, diễn đạt rõ ràng các ý trên mới được điểm tối đa”.

Chính phần lưu ý của đáp án đã triệt tiêu mất khả năng cảm nhận riêng của học sinh và nghiêng về cảm nhận chủ quan của người làm đề. Bởi hai hình ảnh trên hiện lên trong tâm tưởng của nhân vật nên phải thể hiện tâm tư tình cảm của nhân vật, và học sinh có thể cảm nhận ý nghĩa của hai hình ảnh đó là:

1. Màu hồng hồng của ánh sương mai. Đó là ấn tượng đặc biệt về hiệu ứng màu sắc của Phùng lúc chụp ảnh, là niềm hân hoan khi anh phát hiện ra vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh; cũng là màu sắc thể hiện niềm tin vào tương lai của gia đình hàng chài nghèo khổ, đầy nghịch lý sống trên chiếc thuyền ấy.

2. Người đàn bà hàng chài bước ra khỏi tấm ảnh, bước đi những bước chậm rãi, bàn chân giậm lên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông. Hình ảnh người đàn bà hàng chài thô kệch, rách rưới, lam lũ, cực nhọc đã cho thấy Phùng luôn bị ám ảnh bởi cuộc sống của gia đình hàng chài mà anh đã chứng kiến sau khi chụp được bức ảnh đẹp. Đó chính là trái tim nhân đạo của người nghệ sĩ. Những bước đi chắc chắn và hòa lẫn vào đám đông của người đàn bà hàng chài thể hiện niềm tin của Phùng vào sự hòa nhập của họ trong hành trình đi lên của cuộc sống.

Tóm lại, với đáp án như vậy học sinh sẽ mất 1 điểm nếu không nêu được hai ý chủ quan của người làm đề. Nên chăng phần lưu ý là thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách và nhiều ý khác nhau miễn đảm bảo tính hợp lý trong ngữ cảnh cụ thể, và phải diễn đạt rõ ràng các ý trên mới được điểm tối đa.