Đột quỵ xảy ra khi có sự tắc nghẽn nguồn cung cấp máu cho não, hoặc khi một mạch máu trong não bị vỡ và chảy máu - Ảnh: T.Đ.
Đột quỵ là nguyên nhân tử vong phổ biến và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng khuyết tật ở người lớn trên thế giới. Từ tiểu không kiểm soát, suy giảm nhận thức đến trầm cảm, những di chứng này có thể ảnh hưởng lâu dài nếu không được can thiệp kịp thời.
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ xảy ra khi có sự tắc nghẽn nguồn cung cấp máu cho não, hoặc khi một mạch máu trong não bị vỡ và chảy máu. Tình trạng này dẫn đến tình trạng một phần của não không thể nhận được máu và oxy cần thiết gây chết tế bào não.
Từ đó, các triệu chứng của đột quỵ xuất hiện ở các bộ phận cơ thể được kiểm soát bởi các vùng não bị tổn thương.
Đột quỵ là nguyên nhân tử vong phổ biến thứ ba ở các quốc gia phát triển, và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng khuyết tật ở người lớn trên thế giới. Bệnh nhân đã từng bị đột quỵ có khả năng bị đột quỵ lần nữa với nguy cơ cao gấp bốn lần.
Các triệu chứng đột quỵ
● Nói khó và khó hiểu những gì người khác nói.
● Tê, yếu hoặc liệt ở mặt, cánh tay hoặc chân, tình trạng này thường chỉ ảnh hưởng một bên cơ thể.
● Có vấn đề về thị lực ở một hoặc cả hai mắt đột nhiên nhìn mờ, thâm đen ở một hoặc cả hai mắt, bệnh nhân có thể nhìn đôi.
● Đau đầu dữ dội, đột ngột, có thể xảy ra tình trạng nôn ói, chóng mặt và thay đổi ý thức khi bị đau đầu.
● Khó đi lại, bệnh nhân có thể vấp ngã, mất thăng bằng hoặc mất phối hợp.
Những người có nguy cơ đột quỵ
Yếu tố nguy cơ về lối sống:
● Thừa cân hoặc béo phì
● Ít vận động
● Uống nhiều rượu, say xỉn thường xuyên
● Sử dụng ma túy: cocaine, methamphetamine
Yếu tố nguy cơ bệnh tật:
● Tăng huyết áp
● Hút thuốc lá hoặc hít phải khói thuốc lá
● Tăng cholesterol máu
● Đái tháo đường
● Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
● Bệnh tim mạch: suy tim, rung nhĩ, tim bẩm sinh…
● Tiền sử gia đình bị đột quỵ
● Nhiễm COVID-19
Biến chứng lâu dài của đột quỵ
1. Cơn động kinh
Xảy ra trên 5 - 9% trong tổng số bệnh nhân sống sót sau đột quỵ, đa số cơn động kinh xảy ra trong năm đầu tiên sau đột quỵ và thường ở những bệnh nhân đột quỵ do nguyên nhân xuất huyết hoặc đột quỵ liên quan vùng vỏ não.
Bệnh nhân cần điều trị thuốc chống động kinh và không sử dụng thuốc chống co giật dự phòng đối với các bệnh nhân đột quỵ không có biến chứng hoặc không có tiền sử co giật.
2. Tiểu không kiểm soát
Sau đột quỵ bệnh nhân thường gặp tình trạng tiểu nhiều lần, tiểu gấp hoặc tiểu không kiểm soát do bàng quang thần kinh, 25% bệnh nhân đột quỵ có tiểu không kiểm soát khi xuất viện, 15% vẫn tiểu không kiểm soát sau một năm.
Việc chăm sóc và điều trị bệnh nhân cần lưu ý hạn chế các yếu tố làm nặng thêm tình trạng này: nhiễm trùng tiểu, thuốc (ví dụ thuốc lợi tiểu), bón…
3. Suy giảm nhận thức
Bệnh mạch máu não ngày càng được công nhận là nguyên nhân phổ biến gây suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, 10% bệnh nhân bị suy giảm nhận thức sau lần đột quỵ đầu tiên, và 30% sau một năm.
Các yếu tố nguy cơ: lớn tuổi, tiền căn đột quỵ, nhồi máu ổ khuyết, đái tháo đường, và đột quỵ bán cầu não trái.
4. Biến chứng cơ, xương sau đột quỵ: Các vấn đề cơ xương luôn liên quan đến bên liệt nửa người.
Điều trị y tế và phục hồi chức năng là chìa khóa giúp giảm thiểu biến chứng, mang lại cơ hội cải thiện cuộc sống cho người bị đột quỵ - Ảnh: T.Đ.
Co cứng và tăng trương lực cơ: Co cứng là hoạt động cơ quá mức, không phù hợp và không tự chủ dẫn đến cứng cơ, mất vận động và đau, thường xuất hiện ở 60% bệnh nhân đột quỵ. Diễn biến kéo dài, bệnh nhân có thể bị biến dạng cố định và loét do tì đè.
Điều trị bảo tồn bao gồm các bài tập vật lý trị liệu, nẹp định vị đúng các chi phối hợp với điều trị thuốc tác dụng tại chỗ và toàn thân.
Đau vai liệt nửa người (HSP): Thường xảy ra sau 2 - 3 tháng sau đột quỵ, chiếm 9 - 40% các trường hợp đột quỵ liệt nửa người.
HSP phân thành 4 loại: đau khớp do khớp bị lệch gây ra cơn đau nhói khi vận động, đau cơ do hoạt động quá mức hoặc co cứng, đau lan tỏa do cảm giác bị thay đổi sau đột quỵ, và loạn dưỡng giao cảm phản xạ liên quan đến toàn bộ chi và vai.
HSP có thể được ngăn ngừa bằng các bài tập vật lý trị liệu càng sớm càng có lợi cho bệnh nhân.
Gập cổ tay và bàn tay: Cổ tay và bàn tay bị liệt nửa người bị co cứng ở tư thế gập. Tình trạng này làm cản trở quá trình phục hồi chức năng của bàn tay, có thể gây đau và mất thẩm mỹ.
Các bài tập về phạm vi chuyển động thường xuyên và nẹp cố định là chìa khóa kiểm soát tình trạng này. Nẹp cố định cần duy trì độ căng nhẹ nhàng trên các cơ gấp, giữ cổ tay ở góc duỗi 20 - 30 độ, và không làm tăng tình trạng co cứng.
5. Trầm cảm sau đột quỵ
Rất phổ biến và thường bị bỏ sót, việc điều trị có ảnh hưởng đến quá trình phục hồi và chất lượng cuộc sống. 70% bệnh nhân có tâm trạng chán nản sau đột quỵ, 25 - 30% bệnh nhân có biểu hiện trầm cảm.
Bệnh nhân cần được điều trị bằng thăm khám chuyên khoa kết hợp với phục hồi chức năng sau đột quỵ giúp bệnh nhân sớm hòa nhập vào cuộc sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.
6. Thay đổi cảm xúc, tâm trạng
Những cảm xúc thất vọng, tức giận, thờ ơ, thiếu động lực có thể khó kiểm soát.
Đột quỵ không chỉ là một "cơn bão" thoáng qua mà là khởi đầu của hành trình đầy thách thức với người bệnh. Việc nhận biết sớm các yếu tố nguy cơ, kết hợp điều trị y tế và phục hồi chức năng sẽ là chìa khóa giúp giảm thiểu biến chứng, mang lại cơ hội cải thiện cuộc sống cho những người từng đối mặt với căn bệnh nguy hiểm này.
Tác giả bài viết, BS.CKII Phạm Trần Xuân Hồng, hiện là Trưởng khoa Nội tim mạch V - phục hồi chức năng tim mạch - Bệnh viện Tim Tâm Đức và là chuyên gia trong lĩnh vực phục hồi chức năng tim mạch, bệnh van tim, suy tim, mạch vành, siêu âm tim, siêu âm mạch.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay