Một khu dân cư ở Tel Aviv tan hoang do hỏa lực của Iran ngày 16-6 - Ảnh: AFP
Chiến dịch tấn công quân sự phủ đầu của Israel vào Iran, mang tên "Sư tử trỗi dậy" đẩy Trung Đông vào một giai đoạn bất ổn mới. Giới phân tích dự đoán vô vàn kịch bản cho hồi kết của chương bất ổn này, trải dài từ cái bắt tay trên bàn đàm phán đến đối đầu hạt nhân.
Hồi kết đẹp thế giới mong đợi
Kịch bản khả quan nhất được cộng đồng quốc tế mong chờ là việc hai bên nhanh chóng ngừng bắn. Sau khi thực hiện vài cuộc tấn công và chứng minh đã gây ít nhiều tổn hại lên Israel, Iran có thể cảm thấy đã giữ được phần nào thể diện và tìm cách xuống thang xung đột.
Theo Foreign Policy, điều này có thể được đẩy nhanh trước sức ép của Mỹ và quốc tế. Việc Israel - Iran ngừng bắn có thể giúp Washington và Tehran đạt thỏa thuận hạt nhân mới.
Theo đó, Iran cam kết chỉ phát triển hạt nhân phục vụ mục đích dân sự để đổi lấy việc được gỡ bỏ các lệnh trừng phạt..
Không chỉ Iran, Israel nhiều khả năng cũng sẽ phải xuống thang trước áp lực từ Washington. Tối 15-6 (giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đăng đàn nhấn mạnh "Iran và Israel nên đạt được một thỏa thuận, và sẽ sớm đạt được một thỏa thuận".
Ông cũng khẳng định "nhiều cuộc gọi và cuộc họp đang diễn ra", phần nào cho thấy Washington đã nóng lòng thấy cuộc chiến này kết thúc.
Một thỏa thuận giữa Iran, Mỹ và Israel sẽ vừa gỡ quả bom căng thẳng tại Trung Đông, vừa cho Iran một cơ hội to lớn để ổn định tình hình trong nước, tập trung phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế.
Điều này càng quan trọng trong bối cảnh Tehran sẽ sớm bước vào giai đoạn chuyển giao quyền lực, khi Đại giáo chủ Ali Khamenei đã bước sang tuổi 86.
Bùng nổ chiến tranh khu vực
Một trong những mối lo lớn nhất là binh sĩ Mỹ tham chiến chống Iran, biến cuộc xung đột trở thành cuộc chiến bao trùm Trung Đông - Ảnh: REUTERS
Kịch bản đen tối mà không ai muốn nhắc đến, là việc cuộc xung đột giữa hai nước bùng nổ thành chiến tranh khu vực.
Giới chức Iran đã nhiều lần cáo buộc rằng Washington ít nhiều liên quan trong việc Israel tấn công mình.
Tehran có thể xem việc Mỹ được thông báo trước về cuộc tấn công của Tel Aviv, như Thủ tướng Benjamin Netanyahu thông báo tối 15-6, là dấu hiệu cho thấy Washington đồng lõa. Do đó, các mục tiêu của Mỹ có thể gặp rủi ro cao hơn từ các cuộc tấn công "trả đũa" của Iran.
Khi ấy, Mỹ có thể buộc phải tham chiến. Kịch bản Mỹ sử dụng loại bom phá boongke mà Israel không sở hữu để tàn phá các cơ sở hạt nhân Iran ẩn sâu dưới lòng đất là hoàn toàn có thể.
Sự tham gia của Mỹ có thể sẽ kéo theo các đồng minh Ả Rập của nước này.
Dù chưa muốn bị lôi kéo trực tiếp vào xung đột, các nước này vẫn khó đứng ngoài nếu Mỹ tham chiến, bởi các căn cứ trên lãnh thổ họ sẽ bị sử dụng.
Khi kịch bản đó xảy ra, các lực lượng vũ trang thân Iran như Hezbollah, Houthi và các nhóm dân quân ở Iraq gần như chắc chắn nhập cuộc.
Phần nào lường trước vấn đề này, ngày 16-6 Mỹ đã điều đội tàu sân bay USS Nimitz rời Biển Đông và đi về phía tây, theo Reuters.
Động thái này mở ra viễn cảnh lên đến ba đội tàu sân bay Mỹ đặt Iran trong tầm ngắm.
Một phương án được giới học giả chú ý gần đây là việc Iran phong tỏa eo biển Hormuz, nơi gần 20% lượng dầu của thế giới đi qua.
Đây được xem là "vũ khí răn đe và trả đũa kinh tế phi hạt nhân mạnh nhất" của Tehran, vì nó tác động cực kỳ lớn đến giá dầu và nền kinh tế toàn cầu.
Tuy nhiên, khả năng này được đánh giá là thấp. Nó không chỉ tác động đến các nước đối đầu mà còn cả các đồng minh và những nước trung lập với Tehran.
Iran có thể nhanh chóng từ vị trí "nạn nhân đáng thương" trở thành "kẻ thù nguy hiểm" trong mắt hầu hết các quốc gia, trong đó có cả Trung Quốc.
Mỹ và các nước trong khu vực gần như chắc chắn sẽ sử dụng vũ lực để mở lại các tuyến đường xuất khẩu, mặc dù có thể mất "nhiều tuần đẫm máu".
Iran đẩy nhanh chạy đua vũ trang?
Cơ sở hạt nhân Fordow của Iran được đặt sâu hơn 1,2km trong lòng núi, khiến Israel không thể xuyên phá đến. Nhiều lo ngại nổ ra rằng Iran có thể sẽ đẩy mạnh việc xây dựng các cơ sở hạt nhân sâu trong lòng đất như vậy - Ảnh: AFP
Theo Foreign Affairs, nhận định chung của các chuyên gia là cuộc tấn công của Israel có thể làm gián đoạn năng lực hạt nhân trước mắt của Iran, nhưng hiệu quả răn đe lâu dài thì không chắc chắn.
Thậm chí nhiều nhà phân tích còn cảnh báo hành động này có thể đẩy nhanh quyết tâm chế tạo vũ khí hạt nhân của Iran, dẫn đến việc rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT).
Sau khi Iran rút khỏi NPT, các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) sẽ không còn được giám sát các nhà máy hạt nhân của nước này.
Iran hiện đã tự chủ công nghệ chế tạo các máy ly tâm, giúp họ có thể xây dựng thêm các nhà máy ở những địa điểm sâu và xa hơn, vượt ngoài tai mắt của Mỹ và Israel.
Thực chất viễn cảnh này có dẫn chứng lịch sử. Cuộc tấn công của Israel vào lò phản ứng hạt nhân Osirak của Iraq năm 1981 tuy được cho là thành công nhưng trong thực tế, lãnh đạo Iraq khi ấy là ông Saddam Hussein đã quyết tâm đổ thêm nguồn lực vào chương trình hạt nhân của mình, khiến nó trở nên nguy hiểm hơn trước rất nhiều.
Iraq được ước tính đã có thể chế tạo thành công bom hạt nhân trong khoảng 1992 - 1995, nếu không bị Chiến tranh vùng Vịnh gián đoạn.
Do đó Israel có thể đã thành công trong việc làm chậm chương trình hạt nhân của Iran trong thời gian ngắn, nhưng lại thúc đẩy rủi ro mối đe dọa ấy trở thành thực tế nhanh hơn, sớm hơn.
Mối lo này hoàn toàn có cơ sở khi chiều 16-6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmaeil Baghaei cho biết Quốc hội nước này đang soạn thảo dự luật rút khỏi NPT, dù vẫn nhấn mạnh Tehran phản đối việc phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay