​Vĩnh biệt chủ nhân giải Nobel văn học 2011

Tomas Tranströmer tại nhà riêng

Sinh năm 1931 tại Stockholm (Thụy Điển), Tomas Tranströmer được nuôi dạy chủ yếu bởi mẹ ông (giáo viên tiểu học) vì cha ông (biên tập viên) ra đi khá sớm.

Khi còn nhỏ, Tomas Tranströmer thường nghỉ hè với ông ngoại - một hoa tiêu am hiểu vùng bờ biển quần đảo Stockholm. Khoảng thời gian đẹp đẽ này được Tranströmer thể hiện trong tập thơ Östersjöar (Baltics) xuất bản năm 1974.

Trong thời gian là sinh viên ngành văn tại đại học Stockholm, Tranströmer còn học thi ca, lịch sử tôn giáo và tâm lý học. Vì vậy, dù nhận bằng cử nhân văn chương năm 1956, ông lại làm việc với tư cách là chuyên gia tâm lý cho các viện nghiên cứu và trung tâm giáo dưỡng trẻ vị thành niên.

Năm 1990, ông bị tai biến mạch máu não và mất đi phần lớn khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ nói. Việc sáng tác trở nên chậm lại nhưng không dừng hẳn.

17 dikter (17 bài thơ) - tập thơ đầu tiên của Tranströmer - được xuất bản năm 1954, thể hiện tình yêu dành cho thiên nhiên và âm nhạc. Đây là một trong những tác phẩm quan trọng của văn học Thụy Điển thập niên 1950.

Với những tập thơ tiếp theo Hemligheter på vägen (Bí mật trên đường - 1958), Den halvfärdiga himlen (Nửa bầu trời hữu hạn - 1962) và Klanger och spår (Âm thanh và bài hát - 1966), Tranströmer được giới phê bình và độc giả đánh giá là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của thế hệ.

Ngoài Östersjöar, những kỷ niệm về thời niên thiếu còn được Tranströmer quay lại trong tác phẩm Minnena ser mig (Kỷ niệm nhìn tôi - 1993).

Phần lớn các tuyển tập thơ của Tranströmer đều cô đọng nhưng tràn đầy các ẩn dụ biểu cảm. Đặc biệt, trong những tuyển tập cuối cùng xuất bản năm 1996 và 2004, Tranströmer đã đạt đến độ thể hiện những ý tưởng bằng những câu thơ cực ngắn.

Tác phẩm của Tomas Tranströmer được dịch sang 54 ngôn ngữ trên thế giới. Riêng ở Thụy Điển, mỗi tuyển tập thơ của ông đều được in với số lượng trung bình 20.000 bản - một con số không nhỏ đối với thể loại thơ. Tomas Tranströmer là nhà thơ đương đại nổi tiếng nhất thế giới.

Dù danh tiếng và tầm ảnh hưởng đã vượt khỏi biên giới Thụy Điển, dù đã nhận nhiều giải văn học quốc tế, dù tác phẩm đã được dịch sang nhiều thứ tiếng trên thế giới, Tomas Tranströmer vẫn bị Viện hàn lâm Thụy Điển “lãng quên” cho đến năm 2011 - năm ông nhận giải Nobel văn học.

Tiểu thuyết gia Thụy Điển Henning Mankell viết về Tomas Tranströmer trên báo Libération (Pháp) như sau: “Tomas Tranströmer là một trong những bậc thầy về hình ảnh. Những ẩn dụ bất ngờ của ông khiến người ta không thể quên. Không một tác giả còn sống hay đã chết nào lại cho tôi nhiều đoạn trích đáng để suy ngẫm như vậy. Cả Kinh Thánh cũng không”.

Ở nước ta, tác phẩm của Tomas Tranströmer đã được Nguyễn Xuân Sanh dịch và NXB Văn Học phát hành năm 2000 với tựa Tomas Tranströmer - Toàn tập thơ.