Viện Văn khắc và Mỹ văn: Cách dịch này đúng hay sai?

Một đồng tiền chạm nổi gương mặt trông nghiêng của vua Louis 15 do AIBL thiết kế - Ảnh: ebay

"Viện Văn khắc và Mỹ văn" được nhắc đến trong lễ vinh danh cũng như các phương tiện truyền thông vốn mang tên tiếng Pháp chính xác là Académie des inscriptions et belles-lettres (AIBL).

Từ belles-lettres (có dấu ngăn nối) trong tiếng Pháp có nghĩa là văn học, văn chương chứ không có nghĩa là mỹ văn. Từ điển Pháp-Pháp đều định nghĩa belles-lettres là littérature.

Lettres có nghĩa là văn chương, belles là tính từ giống cái, số nhiều mang nghĩa là đẹp. Có lẽ người dịch đã tưởng hai từ này viết rời nên dịch là mỹ văn.

Việc dịch AIBL là "Viện Văn khắc và Mỹ văn" xem ra chưa ổn. Theo người viết, AIBL nên được dịch là Viện hàn lâm Minh văn và Văn học.

Chữ minh trong minh văn có 14 nét, thuộc bộ kim, chỉ một thể văn. Bài minh thường được khắc vào đồ vật để tự răn mình hoặc ca ngợi công đức. Trong bài Thứ vận Hoàng môn thị lang Nguyễn Cúc Pha hạ tân cư thành, Nguyễn Trãi viết Hỷ đắc tân thi đương tọa minh (Mừng được bài thơ mới nên khắc vào chỗ ngồi).

Nhân dịp , Tuổi Trẻ giới thiệu ngắn gọn với bạn đọc về viện này.

Năm 1663, Colbert (1619-1683) thành lập một nhóm không chính thức gồm bốn viện sĩ Pháp chuyên sáng tác các biểu trưng, các tiêu ngữ bằng tiếng Latin và tiếng Pháp để khắc lên các công trình kiến trúc, huy chương và đồng tiền vinh danh vua Louis 14 (1638-1715). Nhóm này được gọi là Petite Académie ("Viện hàn lâm nhỏ”).

Từ 1701, “Viện hàn lâm nhỏ” chính thức trở thành một thiết chế khoa học cấp quốc gia gồm 40 thành viên và chuyển sang nghiên cứu lịch sử cùng khảo cổ học. Đến 1715, “Viện hàn lâm nhỏ” có thêm sáu thành viên nước ngoài.

“Viện hàn lâm nhỏ” mang tên Académie royale des inscriptions et belles-lettres (Viện hàn lâm hoàng gia Minh văn và Văn học) vào năm 1716 và có tên AIBL vào năm 1816. Hiện nay, AIBL là một trong năm viện thành viên của Viện Pháp (Institut de France).