Hiện tượng tẩy chay trong mấy tháng qua có đối tượng là các nhân vật văn hóa giải trí - Ảnh: NVCC
Tẩy chay' là từ khóa nóng sốt và nhức nhối trong giới giải trí Việt Nam suốt mấy tháng qua. Như một làn sóng rầm rộ chưa từng có, hiện tượng tẩy chay đang để lại những ảnh hưởng có thật. Bài học để lại là gì?
Hiện tượng tẩy chay dần xuất hiện trên mạng xã hội Việt Nam từ năm 2016, nhưng trở nên rầm rộ trong năm 2019, 2020 và đầu năm 2021 với những trường hợp điển hình, đặc biệt trong giới văn hóa giải trí.
Chưa có thống kê cụ thể ở Việt Nam, nhưng trên thế giới các nghiên cứu khẳng định lực lượng chủ chốt của các trào lưu tẩy chay là thế hệ Z (sinh sau năm 1995). Sống chung với Internet và mạng xã hội, thế hệ Z biết cách biến chúng thành công cụ lợi hại để cất lên tiếng nói phản đối.
Từ Hương Giang, K-ICM đến Sơn Tùng M-TP
Đầu tiên, cần nhắc đến tẩy chay cá nhân - dạng tẩy chay có thể để lại hậu quả nặng nề cho một nghệ sĩ, một sự nghiệp, một con người.
Năm 2020, nghệ sĩ đầu tiên bị tẩy chay là ca sĩ Hương Giang. Cư dân mạng có vài hoạt động đúng nghĩa "tẩy chay": phản đối các chương trình biểu diễn, quảng cáo có nữ ca sĩ tham gia, tức "đánh vào kinh tế".
Sau lời xin lỗi và tạm ngưng hoạt động, Hương Giang trở lại với chương trình Đại sứ hoàn mỹ gần đây - Ảnh: NVCC
Với Hương Giang, hình thức này hiệu quả do tên tuổi cô được xây dựng dựa trên độ nhận diện. Các sản phẩm âm nhạc, phim ảnh không quá xuất sắc, nhưng Hương Giang vẫn là sao hạng A vì phủ kín sóng truyền hình, hình ảnh lôi cuốn, chuyện tình cảm được dư luận chú ý.
Do đó, việc nữ ca sĩ xin lỗi dư luận và tạm ngưng hoạt động ít tuần là cách đúng đắn để xử lý khủng hoảng. "Tôi xin lỗi vì suốt thời gian qua đã chưa thể trở thành một nghệ sĩ hoàn thiện mọi mặt để làm hài lòng mọi người" - cô viết.
Hương Giang nhận ra nếu chỉ có một vài người căm ghét thì sẽ không có trào lưu tẩy chay. Nghệ sĩ cần tình thương của khán giả, nên điều đáng sợ là khán giả không còn thương nữa.
K-ICM hoạt động trầm lắng hơn sau khi bị tẩy chay. Anh tập trung vào sản xuất nhạc để tránh ồn ào - Ảnh: NVCC
Nhà sản xuất K-ICM chia sẻ từng "xuống tận cùng cô đơn, đau khổ" khi bị tẩy chay, công kích sau cuộc tan rã ồn ào với ca sĩ Jack năm 2019. Đến nay, anh vẫn là nghệ sĩ có MV nhận lượt "disiike" cao kỷ lục trong nhạc Việt. MV Cần một lý do (K-ICM, Quang Đông) nhận 1,4 triệu "dislike".
Hiện tại ca sĩ Sơn Tùng M-TP đang bị tẩy chay dạng nhẹ vì tin đồn đời tư. Khán giả lập nhóm anti-fan anh cùng diễn viên Hải Tú. MV Chúng ta của hiện tại (Sơn Tùng đóng cùng Hải Tú) nhận 143.000 lượt "dislike" sau một tháng phát hành.
Sau lùm xùm đời tư, hình ảnh "nghệ sĩ chỉ gắn với sản phẩm chuyên môn" của Sơn Tùng M-TP suốt mấy năm qua bị ảnh hưởng.
Sơn Tùng M-TP chịu điều tiếng xấu sau tin đồn đời tư dù việc tẩy chay chưa quá mạnh - Ảnh: NVCC
Nghệ sĩ Việt có thể rút kinh nghiệm từ một trong những nghệ sĩ đầu tiên bị tẩy chay trên diện rộng là Hồ Ngọc Hà. Bị tẩy chay từ năm 2016, đến nay Hồ Ngọc Hà đang dần lấy lại tên tuổi. Cô gây thiện cảm với hình ảnh gia đình đầm ấm. Vừa qua, nữ ca sĩ được khen ngợi khi biểu diễn ở lễ trao giải Làn sóng xanh (28-1).
Điều quan trọng ở Hồ Ngọc Hà là cô có năng lực ca hát, đặc biệt hát live tốt. Trong nhiều trường hợp, năng lực chuyên môn sẽ "cứu" nghệ sĩ, đưa họ vượt qua làn sóng tẩy chay.
Tẩy chay phim ảnh và bài học đắt giá
Nói về tác động của vụ tẩy chay Trạng Tí đối với bản thân mình, nhà sản xuất Ngô Thanh Vân trải lòng: "Đây là lần đầu tiên tôi làm (phim chuyển thể từ truyện tranh) và học được bài học đáng giá. Tôi sẽ rút ra kinh nghiệm để làm việc với những tác giả tiếp theo. Tôi vẫn muốn chuyển thể tác phẩm của những tác giả trẻ, nhưng sau bài học này, tôi cũng rất e dè".
Theo nguồn tin của Tuổi Trẻ Online, ở dự án phim Lê Nhật Lan (chuyển thể từ truyện tranh Long Thần Tướng), phía Ngô Thanh Vân đã làm việc kỹ lưỡng để đảm bảo có sự đồng thuận cao nhất từ nhóm tác giả.
Ngô Thanh Vân e dè hơn khi làm phim chuyển thể từ truyện tranh, sau vụ tẩy chay Trạng Tí - Ảnh: ĐPCC
Những vụ tẩy chay có tác động cả tích cực lẫn tiêu cực, nhưng nếu nhìn bức tranh toàn thể, những bài học vì bị tẩy chay vẫn rất đắt giá đối với các cá nhân, tổ chức, đặc biệt khi họ nổi tiếng. Thành công của họ đến từ tình yêu thương của khán giả, mà tình yêu thương lại là cảm tính.
Nhà làm phim có thể thắng khi tranh luận lý lẽ với khán giả, nhưng nếu sau cuộc tranh luận đó, khán giả rời bỏ họ thì tổng thể, đó vẫn là thất bại.
Trước Trạng Tí, bộ phim Cậu Vàng bị tẩy chay vì một lần "tranh luận" như vậy. Và đó không hẳn là tranh luận, mà chỉ là "đốp chát tay đôi" giữa người quản trị fanpage phim với khán giả. Người này dùng nhiều từ ngữ xúc phạm. Vụ việc này đẩy phim vào tình thế không thể cứu vãn.
Đạo diễn Trần Vũ Thủy của Cậu Vàng cho biết anh "khủng hoảng và mất ngủ" vì phim bị tẩy chay trước khi ra rạp. Anh đã lên tiếng xin lỗi nhưng không thể dập tắt luồng dư luận tiêu cực.
Đạo diễn Trần Vũ Thủy của Cậu Vàng gặp khủng hoảng khi phim bị tẩy chay - Ảnh: ĐPCC
Điều đáng lưu ý ở Cậu Vàng là phim không thất bại chỉ vì tẩy chay. Trong 3 ngày đầu, phim thu 2 tỉ đồng, thành tích khá tốt so với những phim thua lỗ khác.
Nhưng sau 3 ngày đó, hiệu ứng truyền miệng (khán giả tự đánh giá chất lượng sau khi xem) quá tệ, dẫn đến sụt giảm doanh thu nhanh chóng. Vậy, lý do Cậu Vàng thất bại nằm ngay ở chất lượng phim.
Vì sao thế hệ Z 'thích tẩy chay' quyền lực đến vậy?
Theo Hiệp hội giáo dục UPCEA (Mỹ), tổ chức gần 100 năm tuổi, văn hóa xóa sổ (cancel culture) hiện có lực lượng chính là thế hệ Z và những người cuối thế hệ Y.
Những người này không ngại thực hiện "văn hóa xóa sổ" vì không chỉ phản đối những cá nhân hay tổ chức, điều lớn hơn mà họ muốn là phá vỡ, vượt lên truyền thống, lề thói cũ. "Điều gì khiến người trẻ quyền lực đến vậy? Vì họ thành thạo mạng xã hội hơn, tiếp nhận nhiều giá trị hơn so với những thế hệ đi trước" - UPCEA lý giải.
Trong sách Tiếp thị cho thế hệ Z, 2 tác giả Jeff Fromm và Angie Read nhận định thế hệ Z là nhóm công chúng đông đảo, có tiếng nói và giàu nhiệt huyết. Thế nhưng, một khi họ đã ghét, thì các đối tượng bị ghét sẽ gặp rắc rối lớn. Với thế hệ này, mọi sai lầm đều được khuếch đại lên gấp nhiều lần nhờ sức lan tỏa của mạng xã hội.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay