Từ đồng tiền truyền thống tới "tiền kỹ thuật số"

Phóng to

Thanh toán bằng thẻ tín dụng tại Đài Loan

Một trong những hạn chế lớn nhất của tiền truyền thống: phát hành chúng đã tốn kém, việc bảo vệ (khỏi tiền giả) và bảo quản trong quá trình chúng lưu hành lại càng tốn kém hơn. Chỉ riêng ở Mỹ mỗi ngày phải in 37 triệu tờ giấy bạc đủ các mênh giá, tổng giá trị là 696 triệu USD (hiện trên thế giới có tổng tộng 539 tỉ 890 triệu 223 nghìn USD đang lưu hành), 95% các giấy bạc mới in này được sử dụng để thay tiền cũ.

Số phận đồng tiền truyền thống

Người ta tính cho dù đã làm bằng chất liệu bền, giấy bạc 1 USD chỉ có thể “sống” không hơn 22 tháng. Một hạn chế khác là cho tới nay người ta vẫn chưa nghĩ ra các phương pháp thiêu huỷ tiền an toàn. Tiền đồng được phát hành tại Đông Đức cũ sau khi nước Đức thống nhất đã được đổ xuống những hầm mỏ không còn làm việc nữa.

Phóng to

Mua hàng bằng thẻ tín dụng ở châu Âu

Việc thanh toán bằng tiền mặt hay ngân phiếu ngày càng giảm. Theo hãng tư vấn Frost & Sullivan, nếu trong năm 1994, 80% vụ mua sắm ở Mỹ được thực hiện bằng “phương pháp truyền thống” thì trong năm 2003, con số này giảm xuống còn 66% vì tiện ích của các loại thẻ tín dụng.

Tổ chức nghiên cứu Cato Institute kết luận tiến trình chuyển từ tiền truyền thống sang tiền điện tử sẽ được đẩy mạnh và trong vài thập niên tới sẽ dẫn tới chỗ con người khước từ đồng tiền truyền thống (bắt đầu là ở các nước công nghiệp phát triển, tiếp đó mới là các nước còn lại) và chuyển hẳn sang dùng tiền điện tử.

Tiền kỹ thuật số

Nhưng "tiền điện tử" cũng có một loạt các ưu khuyết của nó. Với các ngân hàng và các cơ chế tài chính, thao tác chi trả bằng tiền điện tử sẽ rẻ hơn và đơn giản hơn so với tiền giấy và tiền đồng. Chi phí cho tiền điện tử rẻ hơn nhiều: chỉ 35-50 xu (USD) để sản xuất một thẻ nhựa; loại thẻ thông minh (smart card, có con chip) trị giá cũng chỉ 3 USD. Việc lưu thông tiền điện tử cũng dễ kiểm soát hơn tiền giấy và đồng: về mặt tài chính, nhà nước có thể giám sát chặt chẽ việc chi tiêu này.

Nhưng cùng với đó cũng là nỗi lo tiền có thể bị mất hoặc bị lấy cắp khi chương trình máy tính có vấn đề, hoặc khi người sử dụng thẻ quên số mã cá nhân của mình, khi thẻ bị mất hay bị đánh cắp. Thêm vào đó, nếu với các cơ quan thuế, luồng tiền điện tử vẫn dễ kiểm soát hơn thì với bọn tội phạm, cơ chế tiền điện tử cũng giúp chúng dễ rửa tiền hơn.

Không thể loại trừ khả năng những kẻ bịp bợm lập các tài khoản ma, trong đó chúng gởi vào các khoản tiền ma nhưng rồi lại dùng tiền ma để đi mua hàng hoá và dịch vụ thật. Đó là chưa kể tổn thất từ các hoạt động của bọn hacker lẫn những tay bẻ khoá trên internet có thể sẽ còn nghiêm trọng hơn những gì người ta biết được hiện nay.

Ngoài ra, việc lập ra tiền điện tử có thể sẽ dẫn tới các xung đột chính trị. Người ta có thể kết luận như thế vì ngay cả những sáng kiến mới không quá “cách mạng” – như việc thành lập đồng tiền chung châu Âu - cũng đòi hỏi nhiều thập niên chuẩn bị, chưa kể những cuộc tranh cãi và khủng hoảng kèm theo. Chỉ riêng khía cạnh kỹ thuật thôi người ta cũng đã mất hàng chục năm để đưa tiền Euro vào lưu hành. Nhà phân tích tài chính Geoffrey Turk nhận định: sự phát triển tiền điện tử chắc chắn sẽ đặt ra vấn đề về việc lập ra một loại tiền tệ thống nhất toàn cầu với một trung tâm điều phối thống nhất.

Một số các nhà phân tích còn cho rằng tiền điện tử đòi hỏi thành lập “một loại Internet mới”, bởi hệ thống Internet hiện nay vô chính phủ và không thể điều khiển được. Nó không có cảnh sát, vì thế bọn tội phạm tự do tung hoành. Nếu thành lập tiền kỹ thuật số, vấn đề kèm theo là môi trường Internet phải an toàn và vững vàng hơn trước những đợt tấn công.