Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn: Những trang sách thấm đẫm mồ hôi

Phóng to

TS Trần Đức Anh Sơn với cuốn sách Hồi sinh - Câu chuyện phục hồi bốn mũ vua triều Nguyễn - Ảnh: Văn Thân

- Tôi thật sự khâm phục kỳ công và ngưỡng mộ tấm lòng của những người tham gia phục hồi bốn bảo vật quý giá này của vương triều Nguyễn. Hai tác giả đã hợp tác với nhau suốt 11 tháng ròng để phục hồi bốn bảo vật của triều Nguyễn và cũng mất ngần ấy thời gian để phản ánh quá trình phục hồi đầy gian truân, thử thách ấy trong gần 200 trang sách. Tôi nghĩ không chỉ các nhà bảo tàng học, các nhà quản lý văn hóa ở Việt Nam mà tất cả những ai yêu quý văn hóa và cổ vật Việt Nam đều nên tìm đọc cuốn sách này.

* Ông có thể nói thêm về hai tác giả cũng như bốn bảo vật - "nhân vật" chính của cuốn sách này?

- Vũ Kim Lộc là một nhà kinh doanh và nghiên cứu nghề kim hoàn, đồng thời là nhà sưu tập cổ vật có tiếng ở TP.HCM. Anh là tác giả của các tập biên khảo rất có giá trị: Nghề kim hoàn của Champa, Cổ vật Champa và Cổ vật huyền bí đã được xuất bản trong khoảng 10 năm trở lại đây. TS Phạm Quốc Quân là giám đốc Bảo tàng Cách mạng Việt Nam, nguyên giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, là chuyên gia về gốm sứ cổ Việt Nam, đã xuất bản hơn 200 bài viết về cổ vật Việt Nam và thế giới trên các tạp chí trong và ngoài nước.

Bốn chiếc mũ này là những hiện vật trong kho báu vật, gồm nhiều kim bảo, ngọc tỉ, ấn, kiếm, mũ miện... do triều Nguyễn để lại và được Chính phủ Việt Nam lưu giữ trong hơn 65 năm qua, trước khi trao lại cho Bảo tàng Lịch sử Việt Nam bảo quản và trưng bày. Trước những sức ép do khó khăn kinh tế thời kháng chiến và do vấn đề ý thức hệ, Bác Hồ vẫn kiên quyết giữ lại những báu vật quý giá này để các thế hệ người Việt Nam còn có cơ hội chiêm ngưỡng.

Tuy nhiên, do tác động của thời gian và do điều kiện bảo quản trước đây rất kém nên bốn chiếc mũ này đã biến dạng hoàn toàn.

* Tháng 10-2010, trong cuộc trưng bày bảo vật hoàng cung tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, không ít người đã kinh ngạc trước chiếc mũ lộng lẫy của vương triều Nguyễn. Quá trình hồi sinh bốn chiếc mũ nghe kể là cả một kỳ công...

- Trong lời tự sự ở đầu sách, Vũ Kim Lộc tâm sự: mặc dù đã có trên 20 năm kinh doanh và nghiên cứu về nghề kim hoàn, nhưng anh cũng bàng hoàng trước công việc sắp tới của mình. Và khi tiếp cận với cái gọi là "bốn chiếc mũ vua", anh đã vô cùng ngỡ ngàng và xúc động về hiện trạng của chúng, trong khi những chuyên gia bảo tàng hiện diện quanh anh thì "im lặng và đầy căng thẳng, bởi ai cũng cho rằng đây là một công việc cực kỳ khó khăn nhưng ái ngại không nói ra lời".

Tuy nhiên, nhóm phục hồi (gồm Vũ Kim Lộc, Trần Ngọc Trí và Lê Văn Tuấn, với sự tham gia của các chuyên gia bảo quản hiện vật tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và sự chỉ đạo trực tiếp của hội đồng khoa học do TS Phạm Quốc Quân làm chủ tịch hội đồng) đã hoàn thành mỹ mãn việc phục hồi bốn chiếc mũ vua triều Nguyễn. Tất cả đều được phản ánh chi tiết và đầy đủ trong 200 trang sách thấm đẫm mồ hôi và lấp lánh niềm tin về một thành công đáng tự hào.

Cuốn sách này không chỉ là một cẩm nang về quá trình bảo quản phục hồi một loại hình hiện vật đặc thù trong các bảo tàng ở Việt Nam. Ðây còn là dịp để người đọc nhận ra tấm chân tình của những người luôn trân quý và sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, thách thức để bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa Việt Nam.

Phóng to Một trong bốn chiếc mũ được phục hồi - Ảnh: Trần Đức Anh Sơn chụp lại Hồi sinh - Câu chuyện phục hồi bốn mũ vua triều Nguyễn (NXB Văn Hóa Dân Tộc ấn hành, nhan đề tiếng Anh là Rehabilitation - The story of restoring the four crowns of the king during the Nguyen dynasty) gồm ba chương: Đặc điểm nghệ thuật mũ đại triều và tế giao của vua triều Nguyễn - Liên hệ với mũ miện Trung Hoa; Bốn mũ vua triều Nguyễn - Những vấn đề đặt ra; Hồi sinh bốn mũ vua triều Nguyễn cùng 214 bức ảnh màu ghi lại toàn bộ quá trình phục hồi bốn chiếc mũ của các vua triều Nguyễn, từ khi còn là hai “đống hỗn mang” giữa vàng, bạc và đá quý bị vo cuộn gãy nát lẫn lộn với “chất thải của các loài mối”, cho đến lúc trở thành bốn chiếc mũ hoàn chỉnh, sang trọng và lộng lẫy, trình hội đồng khoa học của Bảo tàng Lịch sử Việt Nam nghiệm thu và đưa ra trưng bày nhân dịp Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội vừa qua.

VĂN THÂN thực hiện