Một tàu chở container đi ngang các nhân viên kiểm tra xuất nhập cảnh Trung Quốc trong đồ bảo hộ y tế tại cảng Thanh Đảo, tỉnh Liêu Ninh. Xuất khẩu của Trung Quốc đã tăng 3,5% trong tháng 4 và theo một quan chức là do nhu cầu vật tư y tế toàn cầu - Ảnh: AFP
Điều này khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump tức giận và tuyên bố sẽ hủy bỏ thỏa thuận giai đoạn 1 khiến nhiều người lo sợ cuộc chiến thuế quan tốn kém Mỹ - Trung sẽ tái diễn.
Thỏa thuận giai đoạn 1 - vốn được ví như hiệp định đình chiến thương mại mong manh giữa Mỹ và Trung Quốc - suýt chút nữa đã bị phá vỡ nếu không có hội nghị qua điện thoại ngày 8-5 giữa các nhà đàm phán hàng đầu của mỗi bên: Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin và Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer.
“Trung Quốc không muốn vướng vào một cuộc chiến tranh thương mại, chiến tranh công nghệ hay chiến tranh tiền tệ với Mỹ. Nếu Bắc Kinh nhận được tín hiệu từ Washington bảo đảm những điều tồi tệ đó sẽ không xảy ra, Trung Quốc sẽ giữ đúng cam kết mua hàng hóa Mỹ.
Ông Jian Chang (chuyên gia về kinh tế Trung Quốc tại Công ty tài chính Barclays nhận xét với báo SCMP)
Hòa giải nhưng lệch pha
Một quan chức Trung Quốc không nêu tên cho biết việc cuộc họp được đẩy ngay lên cấp bộ trưởng thay vì theo trình tự cho thấy những căng thẳng đã tới mức khá nghiêm trọng. Mục đích của cuộc họp trực tuyến không nhằm giải quyết bất kỳ vấn đề nào, theo vị này. Thay vào đó, nó là cơ hội để các bên nói rõ quan điểm và các vấn đề gây khó hiểu.
Tờ Washington Post của Mỹ nhận xét cuộc họp là một nỗ lực hòa giải và là cuộc điện đàm cấp cao đầu tiên giữa hai bên kể từ khi thỏa thuận giai đoạn 1 được ký tại Nhà Trắng hồi tháng 1 năm nay. Mặc dù vậy, cách Trung Quốc và Mỹ phát thông tin sau đó đã cho thấy sự khác biệt giữa hai bên về thực thi thỏa thuận giai đoạn 1.
"Hai bên nhất trí tăng cường hợp tác kinh tế vĩ mô và y tế công cộng, tạo điều kiện và bầu không khí thuận lợi cho thực thi thỏa thuận giai đoạn 1, phấn đấu vì các kết quả tích cực", bản tin ngắn gọn của Tân Hoa xã có đoạn. Việc Trung Quốc không đưa thỏa thuận sơ bộ với Mỹ lên hàng đầu và đặt nó trong một vế điều kiện cho thấy Bắc Kinh có thể đang chờ các động thái thiện chí từ Washington trước khi mua hàng.
Bản tin của Mỹ lại khác khi khẳng định hai bên đã nhất trí với nhau rằng "cả hai nước đều mong muốn đáp ứng các nghĩa vụ như trong thỏa thuận kịp tiến độ". Điều này cho thấy quan tâm hàng đầu của Washington hiện nay là liệu Bắc Kinh có tôn trọng những gì đã ký hay không.
Cù cưa mua hàng Mỹ
Thỏa thuận giai đoạn 1 yêu cầu Trung Quốc phải mua các hàng hóa và dịch vụ Mỹ trị giá 200 tỉ USD trong vòng hai năm 2020, 2021. Một trong những điều khiến ông Trump thất vọng là tốc độ Trung Quốc mua hàng Mỹ thì chậm, nhưng mua của nước khác lại nhanh và nhiều đáng kể.
Theo cam kết, Bắc Kinh sẽ phải mua ít nhất 76,7 tỉ USD hàng hóa Mỹ trong năm 2020, nhưng kể từ đầu năm nay nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ đã giảm 5,9% so với năm trước. Mức giảm là 11,1% trong tháng 4 và 85,5% trong tháng 3, theo số liệu hải quan Trung Quốc được công bố ngày 7-5.
Lấy ví dụ như trong lĩnh vực năng lượng, Trung Quốc cam kết sẽ mua 52,4 tỉ USD dầu thô, khí hóa lỏng (LNG) và than từ Mỹ trong vòng 2 năm. Tuy nhiên, theo số liệu của Refinitiv, Trung Quốc không mua một giọt dầu nào từ Mỹ trong tháng 2, 3 và 4 vừa qua. Về LNG, chỉ có 3 chuyến tàu đến vào tháng 4 và đó là những chuyến đầu tiên kể từ tháng 3-2019.
Số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho thấy số dầu thô và khoáng sản nhập khẩu từ Mỹ trong quý 1-2020 trị giá 114 triệu USD, chưa bằng một nửa so với cùng kỳ năm trước và gần như không đáng kể khi so với con số 11,3 tỉ USD mà Trung Quốc đã mua từ Nga hay 10,7 tỉ USD từ Saudi Arabia.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ, tính đến tuần cuối cùng của tháng 4, các lô hàng đậu nành Mỹ đến Trung Quốc đạt tổng cộng 10.375 tấn, chưa bằng 1/10 so với một năm trước đó. Thỏa thuận giai đoạn 1 đã yêu cầu các bên thành lập văn phòng giải quyết tranh chấp và đánh giá việc thực thi, nhưng đến nay Trung Quốc vẫn im lặng về điều này dù Mỹ đã công bố thành lập văn phòng đó từ lâu.
Một chuyên gia thương mại Trung Quốc nhận định với báo SCMP rằng COVID-19 là nguyên nhân khiến Trung Quốc bị "xao nhãng" trong việc thực thi cam kết với Mỹ.
Có thể đơn phương ngừng thực thi?
Tổng thống Donald Trump hôm 6-5 tuyên bố sẽ yêu cầu rà soát trong vòng 1 hoặc 2 tuần để biết mức độ tuân thủ thỏa thuận sơ bộ của Trung Quốc.
Trong trường hợp bất lợi, theo tạp chí Foreign Policy của Mỹ, Trung Quốc có thể đơn phương ngừng việc thực thi nhờ vào một điều khoản trong thỏa thuận giai đoạn 1. Theo đó, một trong hai bên có thể yêu cầu mở các cuộc đàm phán thương mại mới giữa hai quốc gia "trong trường hợp thảm họa tự nhiên hoặc sự kiện không lường trước được khác".
Đăng ký tại đây
Bình luận hay