Thử đi "buýt nhanh" ở Jakarta

Phóng to

Xe buýt nhanh chạy trong làn đường dành riêng, trong khi các làn bên cạnh xe hơi chen chúc nhau ở giờ cao điểm - Ảnh: Việt Phương

Trước khi đến Jakarta, tôi đã hỏi anh bạn Rafli Gozali người Indonesia rằng bên anh có “subway” (tàu điện ngầm) không và nhận được câu trả lời kiểu hài hước nhưng đúng thực tế: “Không có subway nhưng chúng tôi có busway”. Quả vậy, hằng ngày hàng trăm ngàn lượt người ở thủ đô đông đúc này vẫn dùng xe buýt nhanh rất thuận lợi.

Đường xe buýt nhanh dài nhất thế giới

Jakarta không có hệ thống tàu điện hiện đại như ở Bangkok, Singapore hay Kuala Lumpur. Phương tiện đi lại chính chỉ có xe hơi, taxi, xe buýt và xe máy. Giữa những con phố lớn với 3-4 làn ôtô mỗi chiều, dòng xe chậm rãi nhích từng tí trong giờ cao điểm.

Giữa cảnh giao thông ì ạch đó, có những chiếc xe buýt phóng vèo vèo ở làn đường dành riêng, được phân biệt với làn đường thường bằng một dải phân cách nhỏ. Không phương tiện nào ngoài xe buýt nhanh được đi vào làn đặc biệt này. Các biển báo đều chỉ rõ làn này là busway.

Busway là tên gọi của hệ thống xe buýt nhanh (BRT) có tên TransJakarta ở thủ đô Indonesia. TransJakarta ra mắt năm 2004, là hệ thống BRT đầu tiên ở khu vực Nam và Đông Nam Á. Trong chín năm qua, TransJakarta đã mở rộng ra 12 hành lang (tuyến) xe buýt nhanh với tuyến mới nhất đi vào hoạt động tháng 2 vừa qua, nâng tổng số chiều dài đường xe buýt nhanh của Jakarta lên 184,31km, được coi là hệ thống xe buýt nhanh có đường chạy dài nhất thế giới.

Trung bình busway chuyên chở khoảng 350.000 lượt hành khách mỗi ngày. Các tuyến busway giờ đây trải rộng ra hầu hết các khu vực ở thủ đô Jakarta với đội xe buýt gần 700 chiếc và sẽ được tăng thêm trong thời gian tới.

Các làn đường ưu tiên cho busway luôn thênh thang mặc dù ở các làn bên cạnh xe cộ phải chạy ì ạch. Ở một số tuyến, chính quyền còn cho lắp các dải phân cách cao để ngăn người đi bộ hoặc các phương tiện khác đi xen vào, dễ gây tai nạn. Còn tại các giao lộ, đường dành cho xe buýt nhanh không có dải phân cách nhưng được sơn màu riêng.

Nhưng điều thú vị hơn ở hệ thống TransJakarta có lẽ là các trạm dừng được thiết kế kiểu nhà chờ có mái che và tường khép kín. Mỗi khi xe buýt chạy đến đậu ở trạm, cánh cửa kính tự động của trạm sẽ mở ra, từ đó khách bước lên xe buýt được thiết kế riêng với sàn xe cao ngang bằng với sàn của trạm. Các trạm này đôi khi được nối với đường đi bộ trên không để hành khách dễ dàng di chuyển từ các tòa nhà, trung tâm mua sắm hoặc từ bên kia đường sang.

Các trạm dừng có quầy bán vé riêng, có cửa kiểm soát vé từ, ghế ngồi chờ. Giá vé cũng rẻ, chia theo giờ cao điểm hoặc thấp điểm: từ 5g-7g sáng giá chỉ 2.000 rupee (khoảng 3.700 đồng VN) và từ 7g-22g là 3.500 rupee (khoảng 6.500 đồng). Đây là giá đồng nhất đi đến tất cả tuyến trong hệ thống TransJakarta.

Khuyến khích dân đi xe buýt

Các chuyến BRT luôn chật ních hành khách. Vào giờ cao điểm tình hình còn căng hơn, có những chuyến xe dừng chỉ có một người lên được xe. Tại các trạm trung chuyển lớn giữa các tuyến như trạm Harmony là hàng dài người xếp hàng kiên nhẫn để lên xe. Những hành khách nóng vội chen ngang vào hàng đều bị bảo vệ nhắc nhở bắt xuống cuối hàng.

Dù đối mặt tình trạng chờ đợi và chen chúc nhưng dân Jakarta vẫn chọn xe buýt làm phương tiện đi lại chính hằng ngày. Yowan Anggio Pramono, sinh viên mới tốt nghiệp ở Jakarta, phân tích với tình trạng kẹt xe tại Jakarta, đi lại bằng xe buýt nhanh là rẻ, tiện và... nhanh nhất.

Chính quyền Jakarta đang có dự án xây đường tàu điện. Dù vậy, TransJakarta vẫn tiếp tục mở rộng các tuyến xe buýt nhanh với đội xe liên tục được bổ sung hoặc thay mới. Mục đích của chính quyền vẫn là khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng để giảm tải cho giao thông thủ đô.

Thậm chí, như báo Jakarta Globe cho biết, chính quyền thủ đô và TransJakarta vừa qua đã phải hoãn kế hoạch tăng giá vé BRT do lo ngại hành khách sẽ bỏ xe buýt và đi phương tiện cá nhân. Hai bên đang bàn giải pháp là có thể tăng giá vé (do chính phủ cắt trợ giá xăng dầu), nhưng đổi lại các công ty xe buýt nhanh phải nâng cấp những chiếc xe buýt xuống cấp vốn bị người dân phàn nàn thời gian qua.