Thảm kịch MH17: chính trị và sự thật

Các nhà điều tra quan sát mảnh vỡ máy bay MH17 tại làng Hrabove (Grabovo) vùng Donetsk (Ukraine) - Ảnh: Reuters

Những ngày qua có chút bối rối cho Ủy ban điều tra hỗn hợp (JIT) đúng thời điểm họ công bố 4 nghi phạm liên quan đến thảm kịch MH17. Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad tuyên bố "không tin" kết quả điều tra vì không có bằng chứng thuyết phục. Ông cũng không cho rằng các phát hiện của JIT "là hoàn toàn không đúng sự thật" bởi chỉ dựa trên những tin đồn.

Cái chết của viên phi công

Có một bản tin ít gây ồn ào hồi đầu năm 2018. Báo Kyiv Post của Ukraine ngày 19-3 đưa tin viên phi công người Ukraine, nhân vật bị Nga cáo buộc lái tiêm kích SU-25 bắn hạ máy bay chở khách MH17, đã "tự sát" bằng súng tại nhà riêng ở thành phố miền nam Mykolaiv.

Người trong câu chuyện là đại úy Vladyslav Voloshyn, 29 tuổi. Voloshyn làm việc tại sân bay Mykolaiv kể từ khi xuất ngũ khỏi lực lượng không quân Ukraine. Anh đã thực hiện 33 nhiệm vụ trên chiếc SU-25 trong cuộc chiến giữa quân đội Ukraine và phe ly khai vùng Donbass năm 2014.

Cảnh sát Ukraine gọi đó là một vụ tự sát. Thực hư không rõ nhưng cái chết của Voloshyn cũng đồng nghĩa nhân tố quan trọng trong cách lý giải do phía Nga đưa ra đã không còn. Ban đầu, Matxcơva nhận định MH17 bị bắn hạ trực diện trên không, chứ không phải trúng tên lửa BUK như phương Tây nói.

Trong những ngày trước hành trình của MH17, nhiều máy bay quân sự đã rơi ở miền đông Ukraine, nhưng chính quyền Ukraine vẫn cho phép khoảng 160 chuyến bay thương mại bay qua vùng không phận này. Về sự bất cẩn này, Ủy ban An toàn của Hà Lan cũng có nhắc đến trong các báo cáo, theo Hãng tin Reuters.

Lý do trên và một số yếu tố khác khiến Nga phản đối vai trò của Kiev trong quá trình điều tra. Trong cuộc phỏng vấn với nhà làm phim người Mỹ Oliver Stone năm 2017, Tổng thống Vladimir Putin quả quyết tình báo Mỹ có trong tay đủ thông tin về MH17 vì họ luôn theo dõi sát (bằng vệ tinh) tình hình tại Ukraine sau cuộc chính biến năm 2014.

Tiếp theo sẽ ra sao?

JIT nhận định 4 nghi phạm vừa bị khởi tố, gồm 3 người Nga và 1 người Ukraine, chỉ là "tầng giữa" của chuỗi chỉ huy chịu trách nhiệm vụ MH17. JIT muốn lôi ra tòa cả những người đã bấm nút (phóng tên lửa) và người đã ra mệnh lệnh đó - báo Canberra Times dẫn lời chỉ huy David Nelson thuộc Cảnh sát liên bang Úc.

Cũng theo vị quan chức, phương án "tên lửa BUK" cho đến nay chỉ ghi nhận sự liên quan của một nhóm quân nhân thuộc lữ đoàn tên lửa phòng không 53 của Nga, các nhà điều tra vẫn chưa xác định được vụ tấn công MH17 là vô tình hay cố ý.

"Một nhân vật có thể có câu trả lời là một quân nhân người Nga mang hàm trung úy. Đây là người chỉ huy tiểu đoàn số 3 thuộc lữ đoàn phòng không 53, đơn vị đã di chuyển hệ thống tên lửa BUK vào đất Ukraine. Không chỉ biết rõ những gì đã xảy ra vào ngày 17-7-2014, anh ta còn biết chính xác những ai đã tham gia" - ông Nelson tiết lộ thêm.

Theo kế hoạch, các nghi phạm Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov (quốc tịch Nga) và Leonie Kharachenko (Ukraine) sẽ bị xét xử trước tòa vào ngày 9-3-2020 tại Hà Lan, tuy nhiên khả năng cao đây sẽ là phiên xử vắng mặt.

Nói cho cùng, bênh vực Nga là quan điểm của Thủ tướng Mahathir, nhưng nhà lãnh đạo Malaysia đã gợi ý một thực tế: nguyên nhân gián tiếp của thảm kịch MH17 là một cuộc xung đột, hay đơn giản là "chính trị" như ông mô tả. Nếu nó là một sự cố, hay thậm chí khủng bố, có lẽ chuyện đã khác. Trong trường hợp này, dù bên nào có lỗi đi nữa, cái giá của sự thật quá lớn để có thể phơi bày.

TTO - Thủ tướng Malaysia, ông Mahathir Mohamad, cho rằng Nga đã bị vu oan trong vụ máy bay MH17 bị bắn rơi, ngờ vực tính khách quan của cuộc điều tra mà theo ông chỉ dựa trên “tin đồn”.