Thách thức và cơ hội cho thị trường lao động Nhật Bản

Nhân viên của Izumiya Tokyoten làm việc trên dây chuyền sản xuất tại nhà máy ở Kawasaki, phía nam Tokyo, Nhật Bản ngày 9-7-2024 - Ảnh: reuters.com

Thời kỳ đóng băng việc làm xảy ra trong giai đoạn kinh tế trì trệ kéo dài sau khi bong bóng giá tài sản tan vỡ vào những năm 1990 khiến lực lượng lao động khi đó không có việc làm và đến nay vẫn đang phải vật lộn với mức sống thấp. Mức tăng tiền lương cho thế hệ này tụt hậu so với các thế hệ khác khiến nhiều hộ gia đình gặp khó khăn về tài chính và giảm khả năng có được cuộc sống ổn định trong tương lai.

Vì vậy, bên cạnh cam kết tăng lương hưu cơ bản, Chính phủ Nhật Bản cũng sẽ nỗ lực cải thiện khả năng tiếp cận các chương trình đào tạo nghề và đào tạo lại kỹ năng để tạo ra môi trường phát triển năng lực mới và mang lại cơ hội tìm việc làm tốt hơn. 

Ngoài ra, kế hoạch khởi động lại kỳ thi tuyển dụng giữa sự nghiệp dành riêng cho thế hệ này trong tài khóa 2026, tiếp nối chương trình đã được tiến hành 5 năm kể từ tài khóa 2020. Các thành phố cũng được khuyến khích làm theo.

Một yếu tố chính trong khuôn khổ hỗ trợ trên là cung cấp nhà ở công cộng an toàn để đảm bảo người cao tuổi có chỗ trú ngụ. Chính phủ dự kiến sẽ biên soạn một chương trình 3 năm chi tiết vào cuối tài khóa này.

Còn theo Recruit Agent, một đơn vị điều hành trang web tìm kiếm việc làm, người lao động Nhật Bản hiện nay nhảy việc nhiều hơn và điều này có thể giúp đẩy mức lương lên cao hơn. Nhà kinh tế Yusuke Aoki tại viện nghiên cứu Indeed Hiring Lab cho rằng dường như thị trường lao động đã chuyển sang một giai đoạn mới.

Tỉ lệ chuyển việc ở Nhật Bản theo truyền thống là thấp do các thỏa thuận tuyển dụng trọn đời và luật lao động chặt chẽ. Ngay cả trong những năm gần đây, khi chế độ việc làm trọn đời đã dần kết thúc nhưng như một thông lệ hay một sở thích, người lao động vẫn e ngại nhảy việc. Theo nhà kinh tế Aoki, tình trạng thiếu hụt lao động có thể là một yếu tố thúc đẩy người lao động tìm kiếm cơ hội mới.

Trong khi đó, lương thực tế của người lao động tại Nhật Bản tiếp tục sụt giảm tháng thứ ba liên tiếp do lạm phát dai dẳng, trong khi chi tiêu tiêu dùng bất ngờ vượt kỳ vọng. Điều này đặt ra những thách thức không nhỏ cho triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu này, vốn đang phải đối mặt với rủi ro từ các chính sách thuế quan và sự bất ổn của chính sách tiền tệ.

Theo dữ liệu từ Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, lương thực tế, sau khi được điều chỉnh theo lạm phát, một chỉ số quan trọng phản ánh sức mua của các hộ gia đình, trong tháng 3-2025 đã giảm 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tháng giảm thứ ba liên tiếp sau mức giảm 1,5% (đã điều chỉnh) trong tháng 2-2025 và 2,8% trong tháng 1-2025.

Tỉ lệ lạm phát tiêu dùng được Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản sử dụng để tính lương thực tế, bao gồm giá thực phẩm tươi sống nhưng không tính chi phí thuê nhà, vẫn ở mức cao, trong tháng 3-2025 tăng 4,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Mặc dù con số này có giảm nhẹ so với mức tăng 4,3% của tháng 2-2025, nhưng chi phí thực phẩm tăng cao vẫn là gánh nặng lớn.

Trong thị trường tuyển dụng hiện tại, khi nhân lực đang ngày càng trở nên khan hiếm, các công ty thậm chí cố gắng duy trì mối quan hệ tốt với cả những sinh viên không được tuyển dụng trong đợt này hoặc những người từ chối lời đề nghị tuyển dụng, coi họ là những đối tượng tuyển dụng tiềm năng trong tương lai.

Sự thay đổi này bắt nguồn từ tình trạng thiếu lao động trầm trọng. Theo Recruit Co., chỉ có 36,1% công ty có thể tuyển dụng số sinh viên tốt nghiệp năm 2024 theo kế hoạch, con số thấp nhất kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu với sinh viên tốt nghiệp năm 2012.

Nhiều công ty đang tập trung vào việc tuyển dụng những người đã có trình độ trung cấp. Các doanh nghiệp đang hy vọng những sinh viên quan tâm đến công ty họ có thể gia nhập công ty trong tương lai và đang cố gắng cải thiện hình ảnh của mình bằng cách thể hiện sự quan tâm với nhóm đối tượng này.

Một số công ty đang áp dụng hệ thống xử lý nhanh những người đã từ chối lời mời làm việc. Bắt đầu với những sinh viên tốt nghiệp năm 2025, Ngân hàng Chiba Kogyo ở Chiba sẽ cho phép những sinh viên đã từ chối lời mời nộp đơn lại trong vòng ba năm hoặc lâu hơn và chỉ trải qua một cuộc phỏng vấn, thay vì nhiều cuộc phỏng vấn.