Sự nguy hiểm của thuốc ngừa thai

Phóng to

Minh họa: ViiP

TNT được dùng rộng rãi là thuốc phối hợp hai hormone estrogen và progestin (gọi là TNT phối hợp). Sự cố mạch máu có thể là huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc huyết khối động mạch phổi dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Có nhiều bằng chứng cho thấy uống viên ngừa thai liều estrogen cao các biến cố mạch máu gia tăng, nên được thay thế bằng liều khá thấp (30-40µg) hoặc rất thấp (≤20µg).

Thành phần progestin cũng trải qua nhiều thế hệ, ví dụ thế hệ thứ hai là levonorgestrel, thế hệ ba là desogestrel, gestodene, norgestimate và thế hệ bốn là drospirenone. Bên cạnh thuốc viên, vòng âm đạo và miếng dán qua da có chứa estrogen-progestin được ở các chị khó nhớ uống thuốc mỗi ngày ưa chuộng...

Sự nguy hiểm mang tên TNT

Trên phụ nữ trẻ không dùng TNT rất hiếm bị huyết khối lòng mạch. Dùng TNT phối hợp bất kể progestin thế hệ nào, nguy cơ tương đối cho biến cố này có thể gấp gần hai lần so với người không dùng thuốc ngừa thai. Rất nhiều nghi ngờ về khả năng gây đột quỵ não hay nhồi máu cơ tim không như nhau ở những chế phẩm progestin khác nhau.

Từ kết quả nghiên cứu theo dõi trên số lớn người dùng và qua thực tế sử dụng, nguy cơ này thật sự khác nhau giữa các loại progestin, tuy không nhiều. Viên TNT thế hệ thứ hai chứa levonorgestrel gây nguy cơ huyết khối não cao hơn 2,7 lần so với người không uống, trong khi viên ngừa thai thế hệ thứ ba gây nguy cơ này gấp 3,4 lần.

Dù tỉ lệ mới mắc huyết khối tĩnh mạch thấp, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy tăng nguy cơ khi dùng TNT phối hợp có desogestrel hay drospirenone so với TNT có progestin thế hệ hai (cùng liều thấp estrogen). Vòng âm đạo hoặc miếng dán qua da có chứa estrogen-progestin gây đột quỵ do huyết khối cao nhất: vòng âm đạo làm tăng nguy cơ hơn thuốc viên 2,5 lần và miếng dán tăng gấp 3,2 lần. Đáng nói là TNT chỉ chứa progestin không gây đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

Huyết khối tĩnh mạch thường gặp ở phụ nữ trẻ hơn, còn huyết khối động mạch xảy ra ở các chị trên 35 tuổi nhiều hơn. Tuy rất ít nhưng huyết khối động mạch một khi xuất hiện sẽ rất nguy hiểm vì để lại di chứng nặng nề: huyết khối động mạch não gây đột quỵ làm tàn phế hoặc mất khả năng vĩnh viễn.

Với những kết quả nghiên cứu về TNT có hormone trong 50 năm qua, điều chắc chắn nhất là TNT không phải không có nguy cơ bất chấp liều estrogen đã rất thấp hay dù là chế phẩm có progestin thế hệ nào. Nên cân nhắc nguy cơ - lợi ích của một chế phẩm và so sánh với thuốc khác có cùng lợi ích.

Làm thế nào để giảm nguy cơ?

TNT chỉ có progestin an toàn cả khi chị em có nguy cơ huyết khối. Do vậy rất thích hợp cho các chị từ 35 tuổi trở lên, có tiền sử bị huyết khối tĩnh mạch, sẵn có yếu tố nguy cơ khác của nhồi máu cơ tim, nhức đầu migraine. Cần lưu ý biến chứng huyết khối động mạch gia tăng theo tuổi: một em gái độ tuổi 20 rất khác với một chị 40 tuổi. Dù ở cả hai nhóm tuổi này, nguy cơ sự cố đều tăng gấp bội với bất kỳ loại TNT phối hợp, nhưng ở tuổi 20 nguy cơ này rất thấp.

Khi bước vào tuổi 35, cần cân nhắc thận trọng để chọn chế phẩm TNT không tăng nguy cơ huyết khối thêm nữa. Miếng dán hay vòng âm đạo phối hợp không thích hợp cho người lớn hơn 35 tuổi. Không dùng TNT phối hợp cho người có bệnh gan, bệnh lý tim mạch, tiểu đường không kiểm soát, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp nặng, suy thận, đau đầu migraine.

Các chị dư cân, có suy tĩnh mạch sâu (viêm tĩnh mạch, giãn tĩnh mạch), suyễn, bệnh ở vú nếu dùng phải hết sức thận trọng và theo dõi sát. Nên thông báo cho bác sĩ biết mình đang dùng TNT để được theo dõi nguy cơ thuyên tắc phổi vì phát hiện sớm giúp giảm tử vong rõ rệt.