Sáng tối phận thuyền viên VN tại Hàn Quốc

Một thuyền viên Việt Nam gần bờ phơi mực trên tàu ở cảng Busan, Hàn Quốc - Ảnh: Hồ Văn

Gặp gỡ và trò chuyện cùng hàng chục thuyền viên mới thấy đang tồn tại nghịch lý trong lao động thuyền viên tại Hàn Quốc.

Việt Nam là một trong ba nước phái cử thuyền viên sang Hàn Quốc làm việc trên tàu đánh cá. Có ba dạng thuyền viên: thuyền viên đánh bắt xa bờ, thuyền viên đánh bắt gần bờ và thuyền viên đánh bắt sát bờ. Trong đó thuyền viên đánh bắt xa bờ thường hoạt động trên các vùng biển quốc tế với chuyến đi có thể kéo dài cả tháng trời và thường cập cảng vùng biển Nam và Bắc cực. Thuyền viên đánh bắt gần bờ chỉ hoạt động trong vùng biển Hàn Quốc và chuyến đánh bắt dài nhất cũng chỉ một tuần. Còn thuyền viên đánh bắt sát bờ thì ra vào cảng từng ngày một (đây là dạng thuyền viên đi theo chương trình miễn phí Cấp phép cho lao động nước ngoài của Hàn Quốc-EPS, chỉ tốn khoảng 1.000 USD cho các chi phí thủ tục).

Nhiều thuyền viên làm việc trên tàu xa bờ cho biết thời gian làm việc thường 16-18 giờ/ngày trong thời tiết khắc nghiệt, nhưng lương cơ bản chỉ khoảng 300 USD/người/tháng, thêm các phúc lợi khác cũng chỉ đạt 400-450 USD. Trong khi đó, mức lương của thuyền viên trên tàu gần bờ hiện nay đạt trên 1.000 USD/người/tháng. Mỗi chuyến hải trình của họ thường không quá bảy ngày, khi vào bờ lại được chủ tàu cung cấp tiền thuê nhà trọ để nghỉ ngơi, tiền ăn uống hằng ngày. Sướng nhất là thuyền viên đi theo chương trình EPS, họ làm việc 8 giờ/ngày và vào cảng từng ngày một, mức lương 1.000-1.500 USD/người/tháng. Ngoài ra còn được chủ tàu cung cấp tiền ăn, chỗ ở khi vào bờ.

So sánh công việc, mức lương và các phúc lợi cho thấy thuyền viên xa bờ làm việc khổ nhất thì hưởng mức lương quá bèo, trong khi thuyền viên gần bờ và thuyền viên EPS công việc nhàn hạ hơn lại hưởng mức lương cao ngất ngưởng. Đây là một nghịch lý tồn tại từ lâu mà các cơ quan lao động Việt Nam cũng như doanh nghiệp phái cử chưa tìm ra cách giải quyết.

Một doanh nghiệp phái cử thuyền viên, Hiệp hội Thủy sản Hàn Quốc, cho rằng với thuyền viên đánh bắt xa bờ họ không áp dụng theo luật lao động Hàn Quốc. Do các thuyền viên thường ở vùng biển quốc tế, ít khi vào bờ nên việc chi tiêu không tốn kém, mức lương hiện nay là hợp lý. Trong khi thuyền viên gần bờ sống ở Hàn Quốc nên hưởng lương theo luật Hàn Quốc, mức lương phải cao hơn vì họ chi tiêu theo mức sống của người Hàn. Rõ ràng đây là lý do mà các công ty đánh bắt thủy, hải sản và các chủ tàu Hàn Quốc vin vào để trả lương thấp cho thuyền viên xa bờ.

Nghịch lý này đã ít nhiều tác động đến sự so sánh lao động, lương của các thuyền viên xa bờ với thuyền viên gần bờ. Từ đó “chúng tôi luôn nuôi ý định trốn tàu nếu tàu cập cảng Hàn Quốc hay một nước giàu có khác” - như lời một thuyền viên xa bờ. Theo lời một lao động bất hợp pháp ở cảng Busan (từng là thuyền viên xa bờ trốn tàu), chỉ cần các tàu xa bờ tăng lương ngang bằng với thuyền viên gần bờ thì chẳng ai muốn trốn tàu để lao động bất hợp pháp làm gì!

Theo một cán bộ thuộc Bộ LĐ-TB&XH, nghịch lý nói trên cũng từ lý do khách quan. Đó là quy định do Hiệp hội Thủy sản Hàn Quốc áp đặt và ta là nước phái cử nên thường chịu thiệt thòi. Để giải quyết được bức tranh “sáng tối phận thuyền viên” nói trên, cần hơn nữa sự nới rộng các quy định trong việc trả lương và các phúc lợi cho thuyền viên từ Hiệp hội Thủy sản Hàn Quốc. Nói như một doanh nghiệp phái cử thuyền viên: “Hãy trả lương cho thuyền viên theo mức độ công việc chứ không phải áp dụng theo vùng đánh bắt như hiện nay”.