Sai phạm trong dự trữ, sản xuất thuốc Tamiflu

Người ta đã quá kỳ vọng vào Tamiflu để chống dịch cúm A/H5N1 - Ảnh: N.C.T.

Việc điều tra này là theo kiến nghị của Thanh tra Chính phủ (TTCP) tại kết luận thanh tra việc mua thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate phòng chống dịch cúm A (H5N1). Bên cạnh đó, TTCP cũng đã yêu cầu các công ty Stada VN, Imexpharm, Pymepharco nộp lại khoản tiền hơn 2,1 triệu USD vào tài khoản tạm giữ của TTCP.

Cuộc thanh tra việc mua thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate phòng chống dịch cúm A (H5N1) được TTCP thực hiện từ năm 2010 và đã có kết luận. Tại kết luận này, TTCP nêu rõ kế hoạch dự trữ quốc gia thuốc Tamiflu và sản xuất thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate có nhiều sai phạm.

Cụ thể, Bộ Y tế có tờ trình về việc xây dựng kế hoạch dự trữ, sản xuất thuốc, trong đó căn cứ trên việc từ cuối năm 2003 đến cuối năm 2005 cả nước có 91 trường hợp mắc bệnh nên đề xuất đến ngày 30-6-2006 phải dự trữ đủ 30 triệu viên thuốc (3 triệu liều cho 3 triệu người).

TTCP xác định việc tham mưu đề xuất này là thiếu căn cứ thực tế về tình hình diễn biến của dịch cúm A (H5N1) tại VN, đồng thời dẫn đến việc không mua được nguyên liệu của Công ty Roche (Công ty Roche cung cấp nguyên liệu sau tháng 8-2006) với hạn dùng nhiều năm hơn nguyên liệu từ Ấn Độ (Công ty Roche có hạn dùng 10 năm, còn Ấn Độ chỉ có ba năm) và giá cả ưu đãi hơn so với giá kinh doanh thông thường.

Trong việc mua thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate, Bộ Y tế không báo cáo và xin phép Thủ tướng trước khi đặt hàng sản xuất và cung cấp thuốc với bốn công ty trên là sai quy định tại quyết định của Thủ tướng về việc thực hiện kế hoạch dự trữ thuốc.

Thực tế, giá mua nguyên liệu của các công ty cao hơn nhiều so với giá Bộ Y tế đề xuất. Giá của Bộ Y tế đề xuất là 12.000 USD/kg nguyên liệu từ Ấn Độ, trong khi các công ty Stada VN, Imexpharm, Pymepharco mua với giá 18.000 USD/kg thông qua Công ty Stada Import/Export Hong Kong.

Sau khi thanh toán tiền, ba công ty trên đã được nhận lại 2,846 triệu USD từ Công ty Stada Import/Export Hong Kong. Theo giải trình của ba công ty này thì việc chuyển lại tiền là do việc sản xuất thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate theo hợp đồng với Bộ Y tế bị lỗ nên ba công ty đã đàm phán với công ty bán nguyên liệu để được bù lỗ.

TTCP xác định theo các hợp đồng mua nguyên liệu của hai công ty Imexpharm và Pymepharco (Stada VN nhập ủy thác qua Pymepharco) ký với bên bán thì không có điều khoản nào nêu trong hợp đồng là bên bán nguyên liệu phải bồi hoàn các khoản lỗ. Mặt khác, các công ty này không mua hàng trực tiếp từ nhà sản xuất nguyên liệu và không báo cáo Bộ Y tế về tình trạng lỗ trong quá trình sản xuất. Số tiền chuyển lại nêu trên theo TTCP là có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước nên phải được nộp trả lại ngân sách. Các cơ quan chức năng sau đó xác định số tiền phải nộp lại là hơn 2,1 triệu USD.

Riêng Công ty cổ phần dược phẩm Cửu Long đã mua 520kg nguyên liệu từ Công ty Mambo Overseas Limited Singapore với giá 17.500 USD/kg, thành tiền là 9,1 triệu USD. Công ty đã thanh toán 5,252 triệu USD, số còn lại 3,848 triệu USD công ty giữ lại.

Trong khi đó, tháng 6-2006, Bộ Y tế đã thanh toán đủ cho công ty số tiền theo hợp đồng. Toàn bộ số tiền giữ lại này không được phản ánh trong báo cáo tài chính của Công ty cổ phần dược phẩm Cửu Long từ năm 2006 đến thời điểm thanh tra năm 2010. Công ty này cũng báo cáo số tiền trên đã sử dụng vào trả nợ vay ngân hàng, mua nguyên liệu không liên quan đến hợp đồng trên với Bộ Y tế và được theo dõi theo sổ sách riêng của công ty. TTCP xác định công ty này đã vi phạm Luật kế toán. Do đó, cơ quan điều tra tiếp tục vào cuộc điều tra những nội dung này.