Ryuichi Sakamoto: Nghệ thuật trường tồn, cuộc đời ngắn ngủi

Ông qua đời ở tuổi 71 vào ngày 28-3, đại diện của nghệ sĩ - KAB America Inc. - thông báo qua Twitter vào ngày 2-4.

4'33 trọn vẹn và ý nghĩa

Với khán giả đại chúng ở Nhật, ông là một trong số những nghệ sĩ thành tựu và lão làng, thành viên sáng lập của nhóm pop lớn nhất Yellow Magic Orchestra từ thập niên 1970, cùng Haruomi Hosono và Yukihiro Takahashi (mất tháng 1 năm nay).

Trang wiki của ông có 40 ngôn ngữ - ảnh hưởng của ông đến bộ mặt âm nhạc thế giới cũng nhiều như chính những ảnh hưởng văn hóa thế giới lên người nghệ sĩ (một hình dung dễ dãi dễ viện là cách Haruki Murakami mang đa văn hóa vào sáng tác của mình).

Trong lòng khán giả điện ảnh, ông là diễn viên vào vai sĩ quan Yonoi cạnh David Bowie trong bộ phim chiến tranh Merry Christmas, Mr. Lawrence (1983). 

Bản nhạc cùng tên ông sáng tác cho phim này thắng Giải thưởng Điện ảnh Viện Hàn lâm Anh quốc (BAFTA). Với người yêu nhạc, ông là một nhà soạn nhạc không ngần ngại thể nghiệm. Một tiêu đề báo ưu ái gọi ông là bố già của nhạc điện tử.

Ryuichi Sakamoto ra đời cùng năm với sáng tác 4'33 của John Cage - 1952, một thực tế ông rất thích nhắc trong các cuộc phỏng vấn. Cha ông là một biên tập văn học tiếng tăm ở Nhật, cho những Yukio Mishima và Kenzaburo Oe.

Là người đam mê âm nhạc, ông học piano khi lên 6, sáng tác khi lên 10, theo học ngành nhạc ở Đại học Nghệ thuật Tokyo Nhật Bản, say đắm từ Debussy tới Kraftwerk, từ Boulez tới Stockhausen, Ligeti, nhưng còn cả Beatles và Rolling Stones.

"Trong đầu tôi có một tấm bản đồ văn hóa", ông trả lời tờ Daily Telegraph năm 2002, "nơi tôi tìm thấy những tương đồng giữa các nền văn hóa khác nhau. Chẳng hạn, nhạc pop Nhật nội địa nghe cực kỳ xa lạ với tôi, trong khi Bali và New York trong tâm trí tôi lại nằm cạnh nhau".

Điện tử hóa bộ mặt âm nhạc Nhật

Năm 1978, ông có đĩa solo đầu tiên, Thousand Knives, chơi nhạc truyền thống Nhật bằng thiết bị điện tử, định hướng tầm nhìn sáng tác cho bộ ba Yellow Magic Orchestra, mang về 7 album Top 5 trong 7 năm sự nghiệp, và gần như một tay điện tử hóa cả bộ mặt âm nhạc Nhật thập niên 1980 trở đi. 

Cuối thập niên 1990, ông làm nên lịch sử bằng bản Energy Flow đứng đầu các bảng xếp hạng Oricon tại Nhật, kỳ tích cho tác phẩm nhạc hòa tấu - instrumental đầu tiên.

Cùng Yellow Magic Orchestra, Ryuichi vươn ra thị trường quốc tế trong sự đón nhận nồng hậu. Năm 2007, ông bắt đầu dự án Schola đầy tham vọng, tuyển chọn 17 hợp tuyển nhạc toàn cầu, từ những nhà soạn nhạc cổ điển như Beethoven, Ravel tới nhạc pop Nhật. 

Năm 2002, ông hợp tác với nhà soạn nhạc điện tử tiên phong Đức Alva Noto, tức Carsten Nicolai, thành quả là bốn album electronica tối giản rất đáng thưởng thức.

Sakamoto là một người vận động bảo vệ môi trường, phản đối năng lượng hạt nhân - đứng ra tổ chức đại hòa nhạc No Nukes năm 2012 tại Nhật. 

Những ngày cuối đời, ông gửi một lá thư đến Thị trưởng Tokyo Yuriko Koike để phản đối kế hoạch xây dựng sân vận động Jingu và sân vận động Rugby tưởng niệm Hoàng tử Chichibu vì sẽ phá bỏ hàng trăm cây xanh 100 tuổi khỏi thảm xanh thủ đô. 

"Mỗi con người đều có một hình dung về nơi họ muốn sống, và chính nó góp phần hình thành nên thành phố này".

Ông qua đời trong cuộc chiến với ung thư ở Tokyo nơi ông đang điều trị, dù New York mới là nơi ông sống và sáng tác miệt mài suốt 3 thập niên. 

Buổi hòa nhạc sau cùng của Ryuichi diễn ra vào tháng 12, được livestream có tên Playing The Piano. Album 12 phát hành tháng 1 năm nay, mỗi tiêu đề là ngày sáng tác, cũng là album sau cùng của nhà soạn nhạc.

Câu dẫn yêu thích của Sakamoto là "Ars longa, vita brevis" - Nghệ thuật trường tồn, cuộc đời ngắn ngủi. Đầu 2019, ông chia sẻ: "Âm nhạc, tác phẩm, và cuộc đời hết thảy đều có đầu và cuối. Cái tôi muốn tạo ra lúc này là thứ âm nhạc thoát ra khỏi hạn định của thời gian".

Người Nhật đầu tiên thắng giải Oscar nhạc phim

Ryuichi Sakamoto là người Nhật Bản đầu tiên thắng giải Oscar cho Nhạc phim hay nhất với tác phẩm trong phim The Last Emperor (1987). Nhạc phim ông đồng sáng tác cho The Last Emperor và The Sheltering Sky (1990) cũng mang về cho ông 2 giải Quả Cầu Vàng.

Riêng trong lĩnh vực nhạc phim, ông hợp tác cùng những cái tên sáng giá, nổi danh nhất như Bernardo Bertolucci (phim The Last Buddha), Brian De Palma (phim Snake Eyes, Femme Fatale), Oliver Stone (phim Wild Palms), Pedro Almodóvar (phim High Heels), và gần đây hơn là Alejandro González Iñárritu với phim The Revenant (2005), Leonardo DiCaprio đóng chính...

Ngoài tổng số hơn 50 bộ phim, bao gồm phim tài liệu, ông còn được mời sáng tác nhạc khai mạc Thế vận hội Barcelona 1992.

Khán giả Việt xem, nghe năm 2020: Ballad, nhạc điện tử và phim bộ Hàn Quốc

TTO - Danh sách những sản phẩm giải trí được xem nhiều nhất hay được tìm kiếm nhiều nhất mà Google công bố ít nhiều cho thấy xu hướng xem - nghe của công dân mạng.