Một công nhân làm việc ở mỏ dầu Gremikhinskoye, phía đông thành phố Izhevsk (Nga) - Ảnh: Reuters
Thông điệp trên của ông Trump được xem là phản ứng mới nhất trong chiến lược hướng tới thỏa thuận ngừng bắn ở Ukraine của nhà lãnh đạo Mỹ, đồng thời cho thấy sự thất vọng của Nhà Trắng với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong bối cảnh các vòng đàm phán tìm kiếm giải pháp hòa bình vẫn tiếp diễn nhưng lại không có bước tiến triển rõ ràng.
Thất vọng về tiến trình ngừng bắn
"Nếu Nga và tôi không thể đạt được thỏa thuận chấm dứt đổ máu ở Ukraine và nếu tôi nghĩ đó là lỗi của Nga, tôi sẽ áp thuế quan thứ cấp đối với dầu mỏ và toàn bộ dầu xuất khẩu từ Nga" - nhà lãnh đạo Mỹ nhấn mạnh khi trả lời kênh NBC News.
Hiện ông Trump không đưa ra thêm thông tin rõ ràng về kế hoạch trên nhưng tiết lộ mức thuế có thể là 25% hoặc từ 25 - 50% đối với toàn bộ dầu của Nga, đồng thời nêu rõ "bất kỳ nước nào mua dầu từ Nga sẽ không thể làm ăn với Mỹ".
Trước đó, Matxcơva và Kiev đã nhất trí tạm ngừng các đợt không kích nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của đối phương. Chính quyền Tổng thống Trump cũng cố gắng đạt được một lệnh ngừng bắn giới hạn ở Biển Đen nhưng Nga lại khiến cục diện trở nên khó khăn hơn khi đưa ra một loạt điều kiện bao gồm việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt.
Các tuyên bố được Washington và Matxcơva đưa ra sau đó có sự khác biệt rõ rệt, khiến một số cựu nhà ngoại giao Mỹ hoài nghi liệu Mỹ và Nga có tham dự cùng một cuộc đàm phán hay không.
Phát biểu hôm 27-3 của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc đề xuất thành lập chính quyền lâm thời ở Ukraine cho thấy người đứng đầu Điện Kremlin dường như từ chối ký thỏa thuận với chính phủ của ông Zelensky. Điều này khiến thỏa thuận cuối cùng bị trì hoãn và gây ra sự bất mãn cho Nhà Trắng.
Chia sẻ với báo Financial Times, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb - người đã dành 7 giờ để ăn sáng, chơi golf và ăn trưa cùng ông Trump tại
Mar-a-Lago vào ngày 29-3 - cho biết ông chủ Nhà Trắng đang "hết kiên nhẫn" với ông Putin về lệnh ngừng bắn ở Ukraine.
Ngoài ra, ông Glen Howard - chủ tịch Tổ chức nghiên cứu chính sách Saratoga Foundation (Mỹ) - nhận xét nhóm cố vấn có quan điểm cứng rắn với Nga trong đội ngũ của ông Trump đang ngày càng có sức ảnh hưởng hơn do sự trì hoãn của Nga trong các cuộc đàm phán.
Nhắm vào trụ cột kinh tế Nga
Tờ New York Times nhận định đe dọa áp thuế thứ cấp dầu là "đòn mạnh mẽ nhất từ trước đến nay" của ông Trump đối với Điện Kremlin. Điều này có phần mâu thuẫn đối với lập trường mềm mỏng của nhà lãnh đạo Mỹ trong hai tháng đầu của nhiệm kỳ mới khi nỗ lực cải thiện quan hệ song phương Mỹ - Nga và quay lưng với Ukraine.
Dù giọng điệu của ông Trump đối với Nga đã có sự thay đổi, nhưng lời đe dọa áp thuế thứ cấp lên dầu của Nga lại phản ánh cách tiếp cận không đổi của ông từ trước đến nay - đó là xem thuế quan và đe dọa áp thuế lên các quốc gia như một công cụ đàm phán quan trọng, giúp Washington đạt được mục tiêu đối nội và đối ngoại của mình.
Bên cạnh thuế quan, việc áp thuế quan thứ cấp dường như là một cách tiếp cận mới trong việc mở rộng cuộc chiến thương mại toàn cầu của Washington. Thuế quan thứ cấp là sự kết hợp giữa thuế quan - một trong những công cụ ưa thích của ông Trump - với các yếu tố trừng phạt thứ cấp nhằm vào các doanh nghiệp và công ty không thuộc Mỹ.
Sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2-2022, chính quyền cựu tổng thống Joe Biden đã áp hàng loạt biện pháp trừng phạt lên Nga nhưng vẫn thận trọng với lĩnh vực xuất khẩu dầu của xứ sở bạch dương do lo ngại giá dầu toàn cầu tăng vọt.
Ông Trump không công bố chi tiết các loại thuế quan thứ cấp đối với dầu Nga, tuy nhiên nhà lãnh đạo Mỹ tuần trước đã tuyên bố áp thuế thứ cấp 25% đối với các quốc gia mua dầu khí từ Venezuela. Một động thái tương tự đối với Nga có thể tác động sâu rộng hơn tới thị trường toàn cầu vì Matxcơva là một trong những quốc gia sản xuất dầu hàng đầu thế giới.
Theo đánh giá của tờ Wall Street Journal, ngành năng lượng là trụ cột của nền kinh tế Nga khi doanh thu từ dầu khí chiếm hơn một phần ba ngân sách của nước này trong những năm gần đây. Do đó việc nhắm vào lĩnh vực dầu khí sẽ gây tổn thất nặng nề cho Matxcơva hơn hầu hết các lệnh trừng phạt khác mà phương Tây áp đặt từ trước đến nay.
"Lĩnh vực quan trọng nhất của Nga đang chịu các biện pháp trừng phạt tương đối nhẹ nhàng, vì vậy Matxcơva vẫn có thể kiếm tiền từ xuất khẩu dầu. Nếu Tổng thống Trump nghiêm túc muốn gây áp lực lên Nga, cách hiệu quả nhất là nhắm vào dầu của nước này", cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ Edward Fishman nhận định.
"Nga đang kéo dài cuộc chiến"
Trong bài phát biểu vào tối 30-3 (giờ địa phương), Tổng thống Zelensky đã kêu gọi các nước tăng cường hợp tác với Mỹ, tìm cách buộc Nga phải chấp nhận hòa bình và thảo luận về các đảm bảo an ninh sau lệnh ngừng bắn. Bên cạnh đó, ông nhấn mạnh: "Nga đang tiếp tục tìm cớ để kéo dài cuộc chiến".
Phát biểu của ông Zelensky được đưa ra trong bối cảnh Nga và Mỹ bắt đầu đàm phán về kim loại đất hiếm và các dự án khác tại Nga. Phía Washington sau đó cho rằng nhà lãnh đạo Ukraine đang cố gắng nối lại đàm phán về thỏa thuận khoáng sản Mỹ - Ukraine.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay