Ông Trump có toàn quyền ra lệnh tấn công quân sự tại Iran không?

Hiến pháp quy định nhưng thực tế khác biệt

Câu hỏi về quyền tấn công quân sự của Tổng thống Mỹ Donald Trump lại được đặt ra trong bối cảnh nguy cơ xung đột Israel và Iran gia tăng, khởi nguồn từ việc Israel tiến hành đợt không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran hôm 13-6.

Nhiều người đặt vấn đề rằng liệu ông Trump có thể đơn phương ra quyết định tham chiến tại Iran hay không?

Theo báo cáo của tổ chức kiểm chứng Politi Fact ngày 18-6, Hiến pháp Mỹ quy định rằng quyền tuyên chiến thuộc về Quốc hội Mỹ, cụ thể tại khoản 8 điều 1.

Tuy nhiên kể từ sau Thế chiến 2, các tổng thống Mỹ thường tự triển khai hành động quân sự với tư cách là tổng tư lệnh mà không cần tuyên bố chiến tranh chính thức.

Ở một hướng khác, công chúng Mỹ thể hiện sự phản đối rõ rệt đối với khả năng Mỹ tấn công quân sự tại Iran, theo Politi Fact.

Kết quả khảo sát do tạp chí Economist phối hợp với tổ chức phân tích YouGov thực hiện từ ngày 13 đến 16-6 cho thấy 60% người được hỏi phản đối việc Mỹ tham chiến tại Iran, trong khi chỉ 16% bày tỏ sự ủng hộ.

Đáng chú ý rằng ngay cả trong nhóm cử tri từng bỏ phiếu cho ông Trump trong cuộc bầu cử năm 2024 cũng có tới 53% phản đối Mỹ tiến hành tấn công quân sự tại Iran.

Trước làn sóng phản đối trong dư luận Mỹ, nhiều nghị sĩ thuộc lưỡng đảng Mỹ đã đề xuất các nghị quyết nhằm hạn chế thẩm quyền chiến tranh của ông Trump.

Tại Hạ viện, hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa Thomas Massie kêu gọi chấm dứt mọi hoạt động quân sự nhằm vào Iran nếu không có tuyên bố chiến tranh chính thức hoặc sự cho phép cụ thể từ Quốc hội Mỹ.

Tương tự, thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Tim Kaine cũng đã đệ trình một nghị quyết tại Thượng viện Mỹ với nội dung yêu cầu ông Trump phải có sự phê chuẩn của Quốc hội Mỹ trước khi tiến hành hành động quân sự tại Iran.

Kịch bản nào nếu dư luận và Quốc hội Mỹ cùng lên tiếng?

Theo nhận định của giáo sư Joshua Huder thuộc Đại học Georgetown (Washington D.C) với Politi Fact, mối quan hệ phân quyền giữa tổng thống và Quốc hội Mỹ trong lĩnh vực chiến tranh vẫn còn nhiều điểm chồng chéo và chưa được phân định rõ ràng.

Hiến pháp Mỹ trao quyền tuyên chiến cho Quốc hội, nhưng tổng thống thường dùng quyền tổng tư lệnh để quyết định triển khai quân sự.

Đạo luật Quyền lực chiến tranh Mỹ năm 1973 cũng yêu cầu tổng thống phải thông báo cho Quốc hội trong vòng 48 giờ sau khi sử dụng vũ lực, và phải rút quân trong vòng 60 - 90 ngày nếu không được Quốc hội phê chuẩn.

Dù vậy theo chuyên gia quân sự Mỹ Mark Cancian từ Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế, các hành động quân sự quy mô nhỏ như không kích đơn lẻ thường không cần Quốc hội Mỹ phê duyệt.

Theo Politi Fact, thực tế cho thấy các tổng thống Mỹ thường tìm kiếm sự "ủng hộ" mang tính chính trị từ Quốc hội hơn là sự "cho phép" chính thức.

Giáo sư chính trị học Matthew Green từ Đại học Công giáo Mỹ nhận định rằng trước mắt ông Trump đang kiểm soát tốt Đảng Cộng hòa, điều này giúp ông có lợi thế trong việc hạn chế sự can thiệp từ Quốc hội Mỹ về thẩm quyền chiến tranh.

Tuy nhiên nếu có sự phản đối mạnh mẽ trong dư luận và đạt được đồng thuận của lưỡng đảng, Quốc hội Mỹ có thể gia tăng sức ép buộc ông Trump phải tham vấn trước khi hành động.

Mỹ có tham chiến tại Iran?

Tổng thống Mỹ dần mất kiên nhẫn khi xung đột Iran - Israel leo thang. Ông đe dọa tấn công quân sự nhưng vẫn phải cân nhắc các hậu quả chính trị.