Oan sai một phần bởi hội thẩm?

* Ông Nguyễn Sơn (phó chánh án Tòa án nhân dân tối cao):

Không bằng chứng thì không làm được

Thực tế tôi đã xử nhiều vụ án về bức cung, nhục hình rồi, nhưng đấy là những vụ án có bằng chứng, còn nhiều vụ không có bằng chứng thì không làm được. Và thực tế cũng cho thấy nếu xảy ra việc xâm hại tính mạng thì làm dễ hơn vì có bằng chứng, còn các trường hợp gây thương tích thì không có bằng chứng. Cán bộ điều tra đánh bằng gậy cao su thì dù nghi can, nghi phạm có đau đớn đến bao nhiêu cũng không để lại dấu vết.

Chứng minh bức cung, nhục hình:

Nên triệu tập điều tra viên ra tòa

Để chống bức cung nhục hình, thay vì yêu cầu bị cáo phải chứng minh thì cơ quan điều tra cần phải chứng minh mình làm đúng bằng cách điều tra viên sẽ phải ra tòa nếu bị cáo tố cáo bị bức cung... Ông Nguyễn Sơn, phó chánh án Tòa án nhân dân tối cao, trao đổi với Tuổi Trẻ bên lề kỳ họp thứ 12 Ủy ban Tư pháp của Quốc hội.

* Dự thảo Luật tổ chức tòa án có quy định quyền điều tra của thẩm phán, theo ông, đây có phải là biện pháp để giám sát và tăng tính độc lập trong xét xử?

- Trong dự thảo Luật tổ chức tòa án sửa đổi có quy định về thẩm quyền của thẩm phán, đây là một việc đang phải bàn và bàn rất kỹ về việc thực hiện quyền tư pháp của tòa án, thực hiện đến đâu, như thế nào, có kiểm soát được hoạt động tư pháp hay không là những vấn đề mà Chủ tịch nước và Chủ tịch Quốc hội rất quan tâm, giao cho Ban chỉ đạo cải cách tư pháp tiếp tục nghiên cứu làm rõ.

Ở các nước thì có cảnh sát tư pháp đi điều tra và thu thập chứng cứ, còn ở VN hiện nay thẩm phán chỉ thu thập chứng cứ tại tòa, còn tiếp theo tòa có được thực hiện quyền kiểm sát điều tra hay không thì còn phải xem xét. Bởi trong lĩnh vực tố tụng hành chính thì tòa đang thu thập chứng cứ và xác minh, còn trong tố tụng hình sự thì luật chỉ quy định tòa án chỉ có trách nhiệm chứng minh.

* Về việc chống bức cung, nhục hình, nhiều thẩm phán cho rằng bằng niềm tin nội tâm họ tin rằng có bức cung, nhục hình nhưng họ không có bằng chứng để chứng minh. Nhưng nếu không chứng minh được thì sẽ tiếp tục còn oan sai?

- Đi ngược lại vấn đề thẩm phán phải chứng minh thì cơ quan điều tra phải chứng minh rằng họ không bức cung, nhục hình với rất nhiều biện pháp, nghe nhìn hiện đại cứ ghi âm ghi hình đầy đủ các buổi lấy cung. Còn tòa án, trong thâm tâm thẩm phán thì thấy thế nhưng nhiều vụ nhìn vào hồ sơ cũng không biết được, nghi ngờ thì có nhưng không có chứng cứ. Ví dụ có những vụ án giết người khiến dư luận rất bức xúc và khi tìm được một người đưa ra truy tố thì nhân dân thỏa mãn cả.

Nhưng cay đắng nhất là gia đình bị can bị cáo. Họ đau xót, họ âm thầm chịu đựng đau đớn và đi tìm công lý. Vụ án Nguyễn Thanh Chấn là một ví dụ. Để giải quyết được vấn đề thì việc trao quyền cho tòa án đến đâu trong việc thực hiện quyền tư pháp thì chúng tôi đang nghĩ đến. Nếu thẩm phán xét xử thấy nghi ngờ thì phải trực tiếp điều tra.

* Theo ông, có sự ràng buộc nể nang nào khi tòa án xét xử những bị cáo là cán bộ công an không?

- Thường thì tội xâm phạm tính mạng người khác trong khi thi hành công vụ mà công an vi phạm pháp luật dẫn đến chết người thì tội ấy cũng nhẹ hơn tội giết người. Thực tiễn thì khi xét xử tòa án vận dụng quy định pháp luật nhưng có một số trường hợp đánh giá quá nặng về nhân thân, vì thường nhân thân tốt, quá trình phấn đấu làm việc được tặng nhiều danh hiệu nên mức án được giảm nhẹ. Còn những người xâm phạm khách thể thi hành công vụ, hành chính thì quan điểm đánh giá khác nhau nên tùy từng thời điểm có biện pháp xử lý nghiêm khắc yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm.

Bản chất sự việc và đường lối xử lý như thế nào phải trên cơ sở hồ sơ vụ án, xem bản chất mức độ, hồ sơ vụ án thế nào thì mới nói được. Nên đôi khi có nhiều vụ nếu đứng trên quan điểm cá nhân thì sẽ có ý kiến khác nhau vì nó là các quan hệ xã hội rất phức tạp, nhưng bản chất vấn đề như thế nào thì chắc chắn phải có quan điểm rõ ràng.

* Thực tế là nhiều thẩm phán có e ngại trong việc bị cáo nêu tên cán bộ điều tra bức cung, nhục hình, tại sao vậy?

- Luật không quy định triệu tập người bị tố cáo đến tòa để làm rõ, nên tòa ngại.

* Ông có kiến nghị đưa vào Bộ luật tố tụng sửa đổi sắp tới không?

- Chắc chắn sẽ yêu cầu điều tra viên phải ra điều trần trước tòa xem có hay không việc bức cung, nhục hình bị can bị cáo.