Ô nhiễm và chuyện giám sát độc lập

Sương mù phủ kín Paris lúc 11g ngày 10-12. Sương xuống thấp góp phần khiến các thành phần ô nhiễm tụ lại, làm trầm trọng thêm tình hình. Ảnh nhỏ: Chính quyền Ile-de-France khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng trong những ngày ô nhiễm - Ảnh: THANH LIÊM

Tối thứ sáu cuối tuần, hẹn một nhà báo ở Paris. Anh đến trễ, giải thích lý do phải lái xe từ nhà ở ngoại ô đến vùng vành đai tiếp giáp, gửi xe rồi bắt tàu điện ngầm đến chỗ hẹn.

“Hơi rắc rối một chút nhưng đang cấm xe theo biển số chẵn, lẻ. Biết làm sao bây giờ. Quy định là quy định” - nhà báo Việt kiều giải thích, kèm theo một tiếng thở dài trong tối đông lạnh giá.

Không dám phớt lờ cảnh báo khoa học

Kỳ thực là tuần trước, chính quyền vùng Ile-de-France bao gồm Paris đã ra lệnh thực thi việc cấm sử dụng xe hơi cá nhân theo biển số chẵn, lẻ đi vào vùng trung tâm của thủ đô nước Pháp.

Chẳng là AirParif, một tổ chức phi lợi nhuận có trách nhiệm theo dõi chất lượng không khí của Paris, trước đó cảnh báo bầu không khí Paris đạt mức ô nhiễm tối đa vào đầu tuần.

Chính quyền không dám phớt lờ nên buộc phải thực thi chính sách giảm ô nhiễm ngay lập tức: cấm bớt xe cá nhân và đặc biệt cho phép người dân được đi phương tiện công cộng miễn phí trong các ngày thực thi lệnh cấm.

Trong buổi làm việc với AirParif tại văn phòng ở Paris, chúng tôi được biết cơ quan này chỉ có 60 người và có nhiệm vụ đảm bảo phân tích theo cách khoa học và khách quan về chất lượng không khí của toàn khu vực Ile-de-France.

Bà Amélie Fritz, người phụ trách truyền thông của AirParif, khẳng định chắc nịch: “Chúng tôi nhận kinh phí hoạt động từ cấp trung ương, chính quyền địa phương và từ tiền đóng thuế ô nhiễm của các doanh nghiệp, nhưng không ai có thể can thiệp các số liệu của chúng tôi. Chúng tôi là các nhà khoa học hoạt động độc lập”.

Chẳng hạn theo số liệu đo đạc của AirParif thì từ hôm 6-12, thủ đô nước Pháp và một số quận ven bị ô nhiễm nghiêm trọng về bụi mịn (hạt có đường kính dưới 2,5 micron) và NO2 (thải ra từ động cơ chạy xăng dầu) do gió không thổi và mây phủ vần vũ, khiến các thành phần gây ô nhiễm này không thể bay bớt đi. Trong khi đó do mùa đông đến nên số trường hợp dùng củi đốt sưởi ấm cũng tăng, gây thêm ô nhiễm.

Theo thông báo từ AirParif, chính quyền thành phố buộc phải thực thi các biện pháp làm giảm bớt ô nhiễm, mà yếu tố chính được cho là do xe cộ gây ra khi chạy trên đường. Một thống kê của cơ quan chuyên môn cho biết xe cộ phát thải đến 2/3 lượng NO2 và 55% lượng bụi mịn ở Paris.

Các thành phần này được cho là gây hại cho sức khỏe vì khi vào đường hô hấp hoặc vào máu có thể gây ra ung thư, dị ứng, các bệnh đường hô hấp và tim mạch.

Chính quyền Ile-de-France khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng trong những ngày ô nhiễm Ảnh chụp màn hình

Bấm bụng mất tiền

Dĩ nhiên chính quyền Paris chẳng vui gì khi phải thực thi các giải pháp chống ô nhiễm vì vừa bị mất mặt (mang tiếng thành phố ô nhiễm) vừa tốn kém ngân sách (mất 16 triệu euro trong bốn ngày cho miễn phí tàu xe công cộng), lại vừa có khả năng gặp xáo trộn trong sinh hoạt của thành phố.

Thế nhưng họ không thể làm ngơ được trước các công bố số liệu hằng ngày, cũng như các cảnh báo của AirParif và trước sự chuyển tải của giới truyền thông.

Ngay trong ngày chúng tôi làm việc tại AirParif, các nhà báo Pháp ra vào liên tục xin phỏng vấn với chuyên gia tại đây vì hôm sau (6-12) chính quyền bắt đầu thực thi biện pháp cấm xe cá nhân.

Bà Amélie Fritz tự hào giới thiệu: “Các cơ quan truyền thông và người dân rất tin tưởng vào chúng tôi, đồng thời các cơ quan nhà nước không thể phản bác chúng tôi”.

Bà cho biết AirParif có 60 trạm đo số liệu ô nhiễm bố trí khắp vùng Ile-de-France, để từ đó có thể thiết lập được “bản đồ ô nhiễm” cho khu vực mình quản lý. Với kinh phí hoạt động 6 - 8 triệu euro mỗi năm, đơn vị này không chỉ đảm bảo đo đạc chính xác môi trường không khí cho người dân, mà còn dự tính có những ứng dụng mới giúp người dân xác định rõ mức độ ô nhiễm ở nơi mình đang sinh sống hoặc tuyến đường mình thường đi lại hằng ngày (để thay đổi lộ trình “sạch sẽ hơn” nếu muốn).

Trong bốn ngày “thả cửa phương tiện công cộng”, bên cơ quan quản lý còn phải bổ sung người ra các bến tàu xe giúp người dân vì lo sợ khả năng tăng đột biến số người đi lại mà gây ùn tắc, dẫn đến các sự cố khó lường. Nhưng thực tế đã không có bất thường xảy ra, dù đây là lần đầu tiên thành phố Paris gặp ô nhiễm không khí cao suốt bốn ngày như thế.

Cuộc hẹn buổi tối của tôi kết thúc sớm hơn dự kiến vì người bạn phải bắt tàu về điểm đậu xe ở rìa thành phố. Người Paris như anh bắt đầu phải thích ứng với những bất thường do ô nhiễm gây ra...

Bản đồ thông báo chất lượng không khí của AirParif đặt ngay sảnh chính của đơn vị này Ảnh: THANH LIÊM