Nope: Truyền thông phi nhân tính, sắc tộc và hơn thế

Các nhân vật trong Nope - Ảnh: Apollo

Lần này, ông tiếp tục trở lại với một câu chuyện gốc - thứ đang dần khan hiếm tại Hollywood, với lối làm phim đầy tính ẩn dụ khắc họa nỗi kinh dị mang tính xã hội.

Không (Nope) - đang ra rạp tại Việt Nam - kể về Otis Haywood Jr, một người huấn luyện ngựa cho các bộ phim Hollywood, phải chật vật cai quản công việc truyền thống của gia đình và trang trại ngựa mà người cha để lại khi ông đột ngột qua đời vì bị một đồng xu từ trên trời rơi xuống đầu.

Khám phá mối quan hệ giữa con người và các sản phẩm truyền thông

Mặc dù cảnh sát cho rằng vật thể này rơi xuống từ một chiếc máy bay, nhưng anh không tin điều đó. Dần dần, Otis và em gái là Emerald nhận thấy sự hiện diện của một thực thể bí ẩn (được gọi bằng cái tên Jean Jacket hay The Viewer) trốn trên bầu trời nơi trang trại ngựa của nhà mình.

Dù sợ hãi, hai anh em nhà Haywood vẫn quyết đặt cược mạng sống để tìm kiếm cơ hội đổi đời nhờ việc ghi hình thực thể ngoài hành tinh trên. Từ đó, cả hai phát hiện ra sự thật đáng sợ về con quái vật Jean Jacket đang ngự trị sau những đám mây.

Với những ai từng xem hai bộ phim trước đó của ông là Get Out và Us thì sẽ chắc chắn một điều rằng Nope không phải là một phim "bom tấn" hè đơn thuần lấy đề tài người ngoài hành tinh. Trả lời trên Empire, Jordan Peele cho biết bộ phim này nói về Hollywood, danh vọng, người nổi tiếng và đặc biệt hơn cả là cơn nghiện các sản phẩm truyền thông của mỗi chúng ta. 

Từ đó khám phá mối quan hệ giữa con người và các sản phẩm truyền thông đó, dù với vai trò tạo ra chúng hay tiêu thụ chúng. Cách ta tiếp nhận các sản phẩm truyền thông đó đã phần nào phi nhân tính hóa mối quan hệ giữa người với người trong xã hội, cụ thể hơn là giữa người xem/tiếp nhận và người xuất hiện trong sản phẩm truyền thông đó.

Về điều này, có thể thấy mỗi khi các đài truyền hình trình chiếu các đoạn clip về tai nạn giao thông hay chiến tranh, xung đột, chúng ta đều không khỏi cảm thấy ghê rợn nhưng mặt khác lại không thể ngừng xem chúng. 

Vậy nên giới truyền thông mới có châm ngôn: "If it bleeds, it leads" (tạm dịch: Nếu có đổ máu thì sẽ trở thành tin nóng). Các hình ảnh tai nạn hay chiến tranh dần trở thành các sản phẩm có thể dùng để buôn bán không khác gì miếng cá miếng thịt. Do đó, chúng ta, với vai trò người tiêu thụ, bị nhồi nhét những sản phẩm tin tức lẫn giải trí kinh khủng nhất có thể, để rồi tạo ra thói quen bình thường hóa hay biện hộ hóa những hình ảnh máu me, bạo lực đó.

Thông điệp kín đáo về người da màu

Một vấn đề xã hội khác được đưa vào trong Nope là sự giam cầm, theo dõi. Vai trò của thực thể ngoài hành tinh Jean Jacket (hay The Viewer) và của các nhân vật con người được hoán đổi cho nhau xuyên suốt bộ phim. 

Ban đầu Jean Jacket là kẻ theo dõi, nó âm thầm quan sát và rình rập những sinh vật nhỏ bé dưới đất để săn mồi. Sau khi hai anh em nhà Haywood phát hiện ra sự tồn tại của Jean Jacket/The Viewer, họ đã cài đặt nhiều camera an ninh để theo dõi ngược lại con quái vật ngụ trên trời, từ đó vai trò của cả hai bên đã được hoán đổi. 

Việc chiếm quyền chủ động trong mối quan hệ giám sát - bị giám sát này đặc biệt có ý nghĩa lớn với người da màu. Bằng cách theo dõi ngược lại và ghi lại bằng chứng về kẻ đang giám sát mình, OJ và Emerald đã đưa ra thông điệp kín đáo về người da màu trong thế giới hiện tại.

Vấn đề về sắc tộc luôn hiện hữu và giữ vai trò cốt lõi trong mọi tác phẩm điện ảnh của Jordan Peele. Ông cho rằng một bộ phim như Nope sẽ không thể được thực hiện vào thời điểm 5 năm trước bởi hình ảnh người da đen xuất hiện trong bộ phim về đĩa bay sẽ đem lại trải nghiệm khác hoàn toàn nếu so với nhân vật da trắng. 

"Tôi nghĩ rằng chủng tộc và màu da của tôi đã hình thành nên toàn bộ hành trình làm nghệ thuật của mình. Một phần là phải thỏa hiệp với chiếc hộp giam cầm những người da màu bởi đất nước này, vừa phải cố gắng đào thoát khỏi chiếc hộp đó". Yếu tố sắc tộc trong phim được thể hiện rõ qua chi tiết nhỏ như việc anh em nhà Haywood luôn giới thiệu tổ tiên mình, một người da màu, là diễn viên kiêm huấn luyện ngựa đầu tiên trong lịch sử điện ảnh. Và họ lấy làm tự hào vì điều đó.

Mặc cho hình ảnh tươi sáng và các nhân vật có yếu tố gây buồn cười, Nope vẫn đem lại cảm giác sợ hãi khi những nhân vật nhỏ bé bị dõi theo bởi một sinh vật có hình dạng đĩa bay và sau đó là hình dạng quái vật như trong truyện của H.P.Lovecraft, kèm theo sự bất lực khi phải đối đầu với nó.

Phong cách kinh dị của Nope khác hoàn toàn với hai bộ phim Get Out và Us. Tuy nhiên, về cốt lõi, cả ba phim của Jordan Peele đều tương đồng ở cái ác mang tính hệ thống xã hội. Cho dù các nhân vật chính có giết chết hay đánh bại những kẻ phản diện trong phim, đó vẫn chỉ là một phần nhỏ trong một xã hội nơi nạn phân biệt chủng tộc, bóc lột sức lao động người nghèo hay truyền thông phi nhân tính vẫn hoành hành khắp nơi trên thế giới.

Thirteen Lives: 13 mạng sống và cuộc giải cứu phi thường

TTO - Có tới 3 bộ phim điện ảnh và một bộ phim truyền hình ngắn tập cùng khai thác lại sự kiện giải cứu phi thường ở hang động ngập nước Tham Luang ở Thái Lan năm 2018.