Nhật Bản bầu cử Thượng viện: 'Lá phiếu gián tiếp' cho Thủ tướng Ishiba

Với hơn 26 triệu cử tri đi bầu sớm - con số kỷ lục trong lịch sử bầu cử Nhật Bản, cuộc tranh cử 125 ghế Thượng viện này không chỉ quyết định cán cân quyền lực tại Tokyo mà còn định hình tương lai của liên minh LDP - Komeito cầm quyền. 

Sự trỗi dậy của các đảng dân túy như Sanseito với thông điệp "Nước Nhật trên hết" đang thu hút mạnh mẽ cử tri trẻ, tạo ra thách thức lớn nhất với chính phủ của ông Ishiba kể từ khi ông nhậm chức lần hai vào tháng 10 năm ngoái. 

Kết quả cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản (dự kiến công bố sáng 21-7) sẽ là chỉ dấu "đi hay ở lại" quan trọng với Thủ tướng Ishiba Shigeru.

Nguy cơ mất kiểm soát Thượng viện

Liên minh cầm quyền LDP - Komeito cần giành ít nhất 50 trong số 125 ghế để duy trì thế đa số tại Thượng viện. Tuy cuộc bỏ phiếu không trực tiếp quyết định việc chính phủ Ishiba có sụp đổ hay không, nhưng nó được xem như bài kiểm tra quan trọng sau khi liên minh đã mất thế đa số tại Hạ viện quyền lực hơn trong cuộc bầu cử năm ngoái.

Việc mất kiểm soát Thượng viện sẽ tạo ra bế tắc lập pháp nghiêm trọng, khiến việc thông qua ngân sách, các hiệp ước và thỏa thuận thương mại trở nên khó khăn. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi Tokyo đang chật vật đàm phán với Washington để tránh mức thuế nhập khẩu cao từ ngày 1-8.

"Nếu ông ấy thua đậm, tôi nghĩ ông ấy sẽ phải rời ghế thủ tướng - ông David Boling, giám đốc phụ trách Nhật Bản và thương mại châu Á tại Eurasia Group, nhận định với Hãng tin Reuters - Điều đó sẽ đặt ra rất nhiều câu hỏi về việc ai sẽ thay thế ông ấy và tác động đến các cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Nhật".

Trong trường hợp bất lợi, ông Ishiba có thể phải tìm cách mở rộng liên minh hoặc đạt thỏa thuận không chính thức với các đảng đối lập để duy trì hoạt động chính phủ. Các nhà đầu tư lo ngại điều này sẽ buộc ông phải chịu ơn đảng đối lập, dẫn đến việc nới lỏng tài khóa và làm trầm trọng thêm tình trạng bán trái phiếu chính phủ hàng loạt.

Sức hút của các đảng cánh hữu

Bối cảnh bầu cử diễn ra trong lúc Nhật Bản đối mặt bốn thách thức lớn: đàm phán thương mại khó khăn với Washington, Trung Quốc ngày càng quyết đoán, dân số già hóa và lạm phát cao nhất trong 30 năm. 

Trong số này, vấn đề giá cả là mối quan tâm lớn nhất của cử tri khi thu nhập không theo kịp chi phí sinh hoạt. Đặc biệt giá gạo, một mặt hàng thiết yếu, đã tăng gấp đôi do mùa màng thất bát và các chính sách của chính phủ.

Nhập cư cũng nổi lên như vấn đề nóng bỏng. Mặc dù Nhật Bản đã tiếp nhận thêm 1 triệu lao động trong 3 năm qua do suy giảm dân số lao động, và người nước ngoài chỉ chiếm 3% dân số, các đảng dân túy vẫn giành được sự ủng hộ nhờ lời kêu gọi hạn chế nhập cư.

"Rất nhiều bạn bè của tôi bỏ phiếu cho Sanseito. Tôi nghĩ khẩu hiệu "Nước Nhật trên hết" của họ rất mạnh mẽ và dễ hiểu" - Rin Kuramoto, sinh viên đại học 21 tuổi, chia sẻ với Reuters.

Ông Kamiya Sohei - 47 tuổi, cựu quân nhân dự bị và lãnh đạo Sanseito - đã áp dụng khẩu hiệu chính trị lấy cảm hứng từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Các cuộc thăm dò cho thấy Sanseito có khả năng giành ít nhất 10 ghế, thậm chí có thể gấp đôi. Đảng Dân chủ nhân dân, một đảng cánh hữu ôn hòa hơn, cũng thu hút cử tri trẻ và có thể tham gia chính phủ liên minh trong tương lai nếu có kết quả tốt.

Các nhà phân tích tin rằng LDP nắm quyền lâu dài nhờ khả năng dung hòa các quan điểm chính trị khác biệt. Tuy nhiên, việc đưa những đảng như Sanseito vào liên minh có thể gây khủng hoảng đức tin sâu sắc.

"Nếu LDP quá nghiêng về cánh hữu, họ sẽ mất những người theo chủ nghĩa trung dung. Nhưng nếu không có cánh hữu, sẽ nảy sinh những vấn đề khác. Đây là hành động cân bằng khó khăn" - ông Tsuneo Watanabe, từ Sasakawa Peace Foundation, nhận xét với báo New York Times.

Ông Joseph Kraft từ Rorschach Advisory cho rằng LDP khó có thể thay đổi lãnh đạo vào thời điểm then chốt khi các cuộc đàm phán thuế quan đang gây áp lực lên ngành sản xuất ô tô. 

"Mỗi kịch bản đều đòi hỏi LDP và Komeito phải nhượng bộ nhất định, và sẽ rất khó khăn vì bất kỳ đối tác tiềm năng nào cũng có đòn bẩy trong đàm phán" - ông Nishimura Rintaro, từ Asia Group, phân tích với Hãng tin AFP.

Thủ tướng Nhật Bản không từ chức dù kết quả bầu cử ‘khắc nghiệt’

Thủ tướng Nhật Bản chấp nhận "kết quả khắc nghiệt" của cuộc bầu cử Thượng viện khi đảng của ông thua đau, song nhấn mạnh không có ý định từ chức.