Nhận diện các cuộc gọi lừa đảo: Dấu hiệu và cách phòng tránh

Câu chuyện: Không mới, nhưng chưa cũ!

Tháng 5 vừa qua, bà P., 68 tuổi, ở Hà Nội, nhận cuộc gọi từ một người xưng là công an, thông báo bà liên quan đến đường dây rửa tiền. Tin là thật, bà đã chuyển tổng cộng 15 tỉ đồng trong 32 lần giao dịch theo yêu cầu của đối tượng. Tương tự, một nữ sinh viên 19 tuổi ở Hà Nội cũng bị lừa gần 3 tỉ đồng sau cuộc gọi giả danh cán bộ điều tra, với đầy đủ tên, địa chỉ và số CMND của cô.

Những trường hợp như bà P. và nữ sinh viên không hiếm. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, theo thống kê của Bộ Công an, có hơn 4.800 vụ lừa đảo qua điện thoại được ghi nhận, gây thiệt hại hàng trăm tỉ đồng. Trong khi đó, các hình thức lừa đảo đang ngày càng biến tướng, sử dụng công nghệ cao như deepfake, giả giọng AI và đầu số quốc tế mạo danh.

Các hình thức gọi điện lừa đảo phổ biến hiện nay

Dù liên tục bị cảnh báo, những cuộc gọi lừa đảo vẫn không ngừng xuất hiện với nhiều kịch bản khác nhau - tinh vi hơn, bài bản hơn và đặc biệt đánh vào tâm lý hoang mang, sợ hãi hoặc lòng tin của nạn nhân.

Một trong những chiêu trò quen thuộc nhất là giả mạo cơ quan nhà nước. Đối tượng thường xưng là công an, tòa án, thậm chí viện kiểm sát, gọi điện thông báo người nghe đang bị điều tra vì liên quan đến một vụ án nào đó. Trong lúc nạn nhân còn hoang mang, chúng yêu cầu cung cấp số CMND, tài khoản ngân hàng, thậm chí chuyển tiền để “xác minh thông tin”.

Không ít người cũng từng nhận được cuộc gọi giả danh nhân viên ngân hàng, cảnh báo có giao dịch bất thường trong tài khoản. Sau vài lời “hỗ trợ”, đối tượng sẽ yêu cầu cung cấp mã OTP, số thẻ, hoặc tải về một ứng dụng “kiểm tra” - thực chất là phần mềm đánh cắp dữ liệu cá nhân.

Thủ đoạn khác là giả danh người quen. Nhiều trường hợp, đối tượng hack được Facebook, Zalo của nạn nhân rồi dùng chính tài khoản đó để nhắn tin hoặc gọi điện đến người thân, viện lý do đang kẹt tiền hoặc gặp tai nạn cần chuyển khoản gấp.

Một số kẻ lừa đảo lại chọn cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn, bằng cách giả mạo tổng đài khuyến mãi hoặc chương trình trúng thưởng. Họ thông báo người nghe vừa trúng xe máy, điện thoại, hoặc nhận được phiếu quà tặng, nhưng phải đóng “phí vận chuyển” hoặc cung cấp thông tin cá nhân để nhận quà.

Dù kịch bản có thể thay đổi theo thời gian, điểm chung của các cuộc gọi này là đều nhằm lấy cắp thông tin cá nhân và chiếm đoạt tài sản. Điều quan trọng là người nghe phải giữ được sự tỉnh táo, không để bị cuốn theo kịch bản sẵn có của kẻ xấu.

Dấu hiệu nhận biết cuộc gọi lừa đảo

Bạn cần cảnh giác khi nhận các cuộc gọi từ số lạ, đặc biệt là đầu số quốc tế hoặc những số không rõ danh tính. Người gọi thường dùng giọng nói máy móc hoặc xưng danh kèm theo thông tin cá nhân của bạn để tạo lòng tin.

Nội dung cuộc gọi mang tính đe dọa, gây áp lực để khiến bạn hoảng loạn. Chúng yêu cầu bạn cung cấp các thông tin nhạy cảm như:

- Mã OTP hoặc thông tin tài khoản ngân hàng;

- Yêu cầu chuyển tiền để “xử lý sự việc”;

- Hướng dẫn cài đặt ứng dụng lạ, mở liên kết hoặc quét mã QR có thể gây mất an toàn thông tin.

Hãy luôn tỉnh táo và kiểm tra kỹ trước khi thực hiện bất cứ yêu cầu nào từ những cuộc gọi này.

Bạn nên làm gì khi nhận được cuộc gọi đáng ngờ? 

Trước tiên, người dân cần tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản ngân hàng hay mã OTP cho bất kỳ ai qua điện thoại, dù đối phương xưng danh là cơ quan chức năng hay nhân viên ngân hàng.

Khi nghi ngờ nội dung cuộc gọi, hãy lập tức gác máy, không cần tranh luận hay tiếp tục đối thoại. Sau đó, bạn nên kiểm tra lại số điện thoại gọi đến bằng cách tra cứu trên Internet hoặc gọi tới tổng đài chính thức của đơn vị được nhắc đến để xác minh.

Nếu phát hiện dấu hiệu lừa đảo, người dân có thể báo cáo cuộc gọi với nhà mạng hoặc gửi phản ánh tới Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông).

Trong trường hợp đã lỡ chuyển tiền cho đối tượng lừa đảo, cần trình báo ngay với công an và ngân hàng liên quan để được hỗ trợ xử lý kịp thời, hạn chế thiệt hại.

Cách phòng tránh từ sớm 

Để hạn chế rủi ro, người dùng nên chủ động áp dụng một số biện pháp sau:

- Kích hoạt tính năng chặn cuộc gọi spam/lừa đảo trên smartphone: Android có thể bật “Caller ID & Spam”; iPhone sử dụng “Silence Unknown Callers” hoặc app như Truecaller.

- Đăng ký không nhận cuộc gọi rác tại website chính thức của Bộ Thông tin và Truyền thông: khongquangcao.ais.gov.vn

- Chia sẻ cảnh báo với người thân lớn tuổi - nhóm đối tượng dễ bị lừa nhất hiện nay.

- Không nhấn vào liên kết lạ, không cài ứng dụng từ nguồn không rõ ràng.

Lừa đảo qua điện thoại ngày càng tinh vi, nhưng bằng cách cảnh giác và trang bị kiến thức, mỗi người có thể tự bảo vệ mình. Hãy luôn thận trọng, không chia sẻ thông tin cá nhân và báo ngay khi gặp dấu hiệu bất thường để giảm thiểu rủi ro.