Nghi án đạo điêu khắc: cái chuông hay tiếng chuông?

Tác phẩm của Philippe Morel

Triển lãm điêu khắc TP.HCM là giải thưởng của ngành điêu khắc TP.HCM tổ chức định kỳ 5 năm một lần. Năm nay giải thưởng được công bố ngày 1-12 tại khu du lịch Văn Thánh, với giải nhất thuộc về tác phẩm Cuộn của điêu khắc gia trẻ Phạm Đình Tiến.

Một tuần sau khi công bố giải, mạng xã hội râm ran dư luận tác phẩm Cuộn của Phạm Đình Tiến giống tác phẩm của điêu khắc gia người Pháp Philippe Morel.

Giống hình thức, khác ý tưởng?

Nếu nhìn sơ bên ngoài, Cuộn của Phạm Đình Tiến và tác phẩm của Philippe Morel có sự tương đồng hình thức và bố cục. Tuy nhiên, với các thành viên hội đồng chấm giải, sự giống nhau về bề ngoài chưa đủ để kết luận tác phẩm “đạo ý tưởng” từ một tác phẩm khác.

Điêu khắc gia Nguyễn Xuân Tiên, thành viên hội đồng chấm giải, cho biết:

“Khi bỏ phiếu trao giải cho tác phẩm của Phạm Đình Tiến, những thành viên hội đồng đã biết và trao đổi về vấn đề này. Tuy vậy, chúng tôi vẫn bỏ phiếu chọn Cuộn của Phạm Đình Tiến để trao giải nhất. Bởi lẽ, những bố cục tròn trong điêu khắc rất phổ biến, không chỉ ở tác phẩm của Philippe Morel hay Phạm Đình Tiến.

Hơn nữa, trong tác phẩm điêu khắc, ngoài việc hình thức, bố cục có thể giống nhau, vẫn còn xét đến ý tưởng, tư tưởng của tác phẩm... Chúng tôi thấy tác phẩm của Phạm Đình Tiến đi theo chiều hướng đó (giống về hình thức, bố cục nhưng khác về ý nghĩa, tư tưởng - PV) nên chúng tôi vẫn chọn trao giải”.

Chia sẻ với điêu khắc gia Nguyễn Xuân Tiên, điêu khắc gia Bùi Hải Sơn - một thành viên khác của ban giám khảo - cũng nhận định:

“Đúng là về bố cục, nhìn thoáng qua hai tác phẩm có sự tương đồng. Nhưng trong điêu khắc, bố cục hình tròn đã có nhiều người làm. Tác phẩm của Philippe Morel diễn tả vẻ đẹp mềm mại của cơ thể người phụ nữ. Còn Cuộn của Phạm Đình Tiến là cánh tay gân guốc của con người diễn tả cái bức bối trong thời đại của anh ta, với cách tạo hình anatomy cơ bản. Như vậy, không thể kết luận hai tác phẩm này là “đạo ý tưởng” của nhau được!”.

Hơn nữa, với cái nhìn chuyên gia, điêu khắc gia Nguyễn Xuân Tiên và Bùi Hải Sơn đều cho rằng muốn kết luận một tác phẩm có đạo ý tưởng của tác giả khác phải xét cả quá trình sáng tạo của tác giả đó, xem có thống nhất với phong cách sáng tạo của tác giả không.

Phạm Đình Tiến là một tác giả trẻ được các thành viên hội đồng nghệ thuật theo dõi quá trình sáng tác từ lâu, nên họ tin rằng tác phẩm Cuộn thống nhất với phong cách sáng tạo của Phạm Đình Tiến, chứ không phải là tác phẩm tự nhiên “từ trên trời rơi xuống”!

Lời hứa minh bạch của thành viên hội đồng

Phạm Đình Tiến bên Cuộn

Qua trao đổi, điêu khắc gia Phạm Đình Tiến bày tỏ cảm giác “tổn thương” với những thông tin xung quanh giải thưởng của mình, nhưng anh vẫn thấy “tự hào và xứng đáng” với giải thưởng. Phạm Đình Tiến chia sẻ:

“Tôi chưa thấy tác phẩm của Philippe Morel. Những tác phẩm của tôi là chuỗi làm việc sáng tạo và lâu dài. Có thể trong đoạn đường nào đó trên con đường sáng tạo của tôi có sự trùng hợp với người khác, nhưng ý nghĩa và cảm xúc mỗi tác phẩm khác nhau. Tôi vẫn rất tự tin và tự hào với “đứa con đẻ” của mình!”.

Với cảm quan của những ai xem hai tác phẩm, thật khó đoán chắc lời của Phạm Đình Tiến nói chưa từng biết đến tác phẩm của Philippe Morel là thật hay không, cũng như chuyện “tư tưởng lớn gặp nhau” trong sáng tạo là cách giải thích không dễ thuyết phục.

Tuy nhiên, đó có phải là tiêu chí để nhìn nhận vấn đề hay không thì điêu khắc gia Nguyễn Xuân Tiên nêu quan điểm: “Tôi nghĩ nghệ thuật là tiếng chuông chứ không phải cái chuông. Hai cái chuông giống nhau nhưng phát ra những âm thanh khác nhau, đó vẫn là nghệ thuật!”.

Mặt khác, mỗi loại hình nghệ thuật có đặc thù khác nhau. Khi đánh giá một tác phẩm phải dựa trên đặc thù của loại hình nghệ thuật đó. Hiện tại, dư luận về giải thưởng Triển lãm điêu khắc TP.HCM 2016 mới chỉ là những nghi vấn trên mạng, chưa phải là thông tin hướng đến ban giám khảo.

Nhưng điêu khắc gia Bùi Hải Sơn nói rằng anh không né tránh mà sẽ hướng đến giải quyết vụ việc một cách có tình có lý: “Tôi nghĩ những nhận định về việc này nên thận trọng. Tác giả là một điêu khắc gia trẻ, có nhiều nhiệt huyết sáng tạo, một nhận định sai có thể làm ảnh hưởng hay hủy hoại sự nghiệp của một con người. Trách nhiệm thuộc về hội đồng, nên nếu cần chúng tôi sẽ cùng ngồi lại để đưa ra kết luận chính thức chứ không để mọi việc buông xuôi”.

Xem các bức điêu khắc của Phạm Đình Tiến và Auguste Rodin, Hans Jorg Limbach và  Peter Shapiro: 

Ngày dài - tác phẩm của Phạm Đình Tiến

Người suy tưởng của Auguste Rodin

Tác phẩm của Hans Jorg Limbach (Đức)

Tượng Andrei Sakharov của Peter Shapiro đặt bên nhà hàng Nga House & Lounge tại Washington DC