Nhiều sinh viên quốc tế tại Mỹ, đặc biệt là sinh viên Trung Quốc, đang lo lắng - Ảnh: AFP
Tuyên bố trên thể hiện thái độ cứng rắn hơn của chính quyền Tổng thống Donald Trump trong chính sách kiểm soát sinh viên quốc tế, đặc biệt là từ Trung Quốc, và đã nhanh chóng gây ra làn sóng lo ngại trong giới học thuật thế giới.
Mạnh tay với sinh viên Trung Quốc
Thông báo về quyết định ngày 28-5, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio khẳng định: "Chúng tôi cũng sẽ sửa đổi các tiêu chí cấp thị thực để tăng cường thẩm định đối với mọi đơn xin thị thực trong tương lai từ Cộng hòa nhân dân Trung Hoa và Hong Kong".
Quyết định mới này đã lập tức vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ của Bắc Kinh. Phát biểu tại họp báo chiều 29-5, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh chỉ trích hành động hủy visa đối với sinh viên Trung Quốc là hành động mang tính chính trị và phân biệt đối xử. Bà Mao cũng cho biết Bắc Kinh đã gửi công hàm phản đối quyết định trên tới Mỹ.
Thực chất những nỗ lực nhắm vào sinh viên Trung Quốc của chính quyền ông Trump đã bắt đầu từ nhiều tuần trước. Theo Hiệp hội Nhà giáo dục quốc tế (NAFSA), tính đến ngày 17-4, Washington đã thu hồi gần 1.500 thị thực của sinh viên quốc tế, phần lớn trong đó là sinh viên đến từ đất nước tỉ dân. Khi ấy lý do được chính quyền Trump đưa ra là những sinh viên trên có liên quan các mối lo ngại về chính trị và an ninh.
Thậm chí ngay từ nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Trump đã chỉ đạo Ngoại trưởng Mike Pompeo dẫn đầu chiến dịch loại bỏ các Viện Khổng Tử do Chính phủ Trung Quốc tài trợ khỏi các trường đại học Mỹ. Washington cho rằng các trung tâm này thúc đẩy "tuyên truyền toàn cầu và ảnh hưởng xấu" của Trung Quốc và tuyển dụng "gián điệp và cộng tác viên".
Trước diễn biến căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, số lượng sinh viên Trung Quốc học tập tại Mỹ đã giảm từ khoảng 370.000 (2019) xuống còn khoảng 277.000 (2024).
Giới phân tích nhận định một trong những nguyên nhân dẫn đến chính sách nhắm vào sinh viên Trung Quốc của Mỹ là để đối phó với những căng thẳng ngày một leo thang với Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là công nghệ cao và an ninh quốc gia.
Hành động cứng rắn với du học sinh Trung Quốc cũng thể hiện thái độ ngày càng lo ngại của Washington rằng Bắc Kinh đang sử dụng môi trường nghiên cứu mở và do liên bang tài trợ tại Mỹ để lách luật kiểm soát xuất khẩu và các luật an ninh quốc gia khác.
Cơ hội cho nhiều nước
Theo Hãng tin Reuters, sinh viên Trung Quốc từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục đại học Mỹ. Báo cáo của Viện Giáo dục quốc tế (IIE) trong năm học 2023 - 2024 cho biết Trung Quốc có 277.398 sinh viên đang du học ở Mỹ, chiếm gần 1/4 tổng số sinh viên quốc tế. Chỉ riêng sinh viên đến từ xứ tỉ dân đã đóng góp hơn 15 tỉ USD mỗi năm cho nền kinh tế giáo dục Mỹ.
Trước những biến động gần đây, nhiều sinh viên quốc tế đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp để tiếp tục hành trình học tập tại Mỹ. Một số trường đại học đã nhanh chóng vào cuộc, công bố các biện pháp hỗ trợ thiết thực như tư vấn pháp lý và hỗ trợ chuyển trường.
Song song đó, các chuyên gia giáo dục khuyến nghị sinh viên cân nhắc các lựa chọn học tập tại những quốc gia có chính sách visa thân thiện hơn như Anh, Canada, châu Âu, Úc, New Zealand, Trung Quốc, Nhật Bản và Singapore - nơi cung cấp môi trường học tập quốc tế và nhiều cơ hội chuyển tiếp linh hoạt.
Các công ty tư vấn tuyển sinh cũng bắt đầu khuyên sinh viên nên chuẩn bị đa dạng hơn cho việc học tập khi tìm kiếm cơ hội du học, nộp đơn vào các trường đại học ở nhiều quốc gia khác nhau thay vì chỉ tập trung vào các trường đại học tại Mỹ.
Công ty tư vấn kế hoạch du học Alpha Wing cho rằng việc các sinh viên lựa chọn phương án "nộp đơn kép", tức là chuẩn bị nộp đơn vào các trường đại học tại Mỹ và các quốc gia khác cùng một lúc, cũng là một lựa chọn phù hợp.
Chính phủ Nhật Bản ngày 28-5 cũng đã lên tiếng kêu gọi các trường đại học trong nước tiếp nhận những sinh viên bị ảnh hưởng từ lệnh cấm của ông Trump lên Đại học Harvard, coi đây là cơ hội nâng tầm giáo dục nước nhà.
Ở phía ngược lại, nhiều ý kiến cho rằng việc hạn chế sinh viên quốc tế như vậy lại là sự phát triển cho giáo dục tại Trung Quốc. Nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Zhang Qi tại Bắc Kinh cho biết: "Đây có thể là một thay đổi tích cực cho sự phát triển của Trung Quốc.
Những cá nhân tài năng hơn có thể chọn ở lại Đại học Thanh Hoa hoặc Đại học Bắc Kinh, hoặc với Viện hàn lâm Khoa học Trung Quốc và các tổ chức hàng đầu khác tại Trung Quốc. Điều này sẽ có lợi cho sự phát triển của khoa học và công nghệ trong nước".
Không thể đóng chặt cánh cửa tri thức
Bà Yaqiu Wang, nhà nghiên cứu quyền con người tại Mỹ, khẳng định: "Việc thu hồi rộng rãi visa và lệnh cấm toàn diện không chỉ gây nguy hiểm cho quyền lợi và sinh kế của sinh viên Trung Quốc đang học tập và làm việc tại Mỹ mà còn có nguy cơ làm suy yếu vị thế lâu đời của Mỹ như là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về đổi mới khoa học".
Hiện vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy chính sách siết visa sẽ được nới lỏng. Tuy nhiên giới chuyên gia vẫn hy vọng chính quyền có xu hướng cởi mở và đề cao hợp tác.
Phó giáo sư Michael Schoenfeld từ Đại học Duke nhận định: "Bảo vệ an ninh là điều cần thiết, nhưng không thể đánh đổi bằng cách đóng chặt cánh cửa tri thức. Điều quan trọng là tìm được sự cân bằng giữa bảo vệ và hội nhập".
Đăng ký tại đây
Bình luận hay