Khu lăng mộ của Hoàng thái hậu Từ Dụ ở làng Cư Chánh, xã Thủy Bằng (TP Huế) - Ảnh: BẢO PHÚ
Lăng mộ Hoàng thái hậu Từ Dụ có tên là Xương Thọ lăng, nằm ở làng Cư Chánh, xã Thủy Bằng (TP Huế), cách Đại nội Huế khoảng 8km về phía tây.
Lăng được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ XX, nằm trong tổng thể cảnh quan lăng Vua Thiệu Trị, có bố cục theo hướng "nội quan, ngoại quách".
Đây là nơi an nghỉ của Hoàng thái hậu Từ Dụ, vợ vua Thiệu Trị và là mẹ của vua Tự Đức.
Hoàng thái hậu Từ Dụ (sinh ngày 20-6-1810 và mất ngày 22-5-1901) có tên húy là Phạm Thị Hằng. Bà là trưởng nữ của Lễ bộ Thượng thư Phạm Đăng Hưng.
Theo Đại Nam liệt truyện, năm 14 tuổi, bà được Thuận Thiên Cao Hoàng hậu (vợ vua Gia Long) tuyển làm phủ thiếp cho cháu trai trưởng là Hoàng tử Nguyễn Phúc Miên Tông (sau này là vua Thiệu Trị).
Hồ bán nguyệt trước mặt khu lăng mộ
Sau khi Thiệu Trị lên ngôi, bà được vua hết mực yêu mến vì sự thông minh, chuẩn mực và ân cần. Vì vua Thiệu Trị không lập hậu nên đã ban kim sách (sách vàng) và tuyên phong bà làm Nhất giai Quý phi (đứng đầu hậu cung) vào năm 1846.
Bà cũng là chứng nhân lịch sử khi sống qua 8 đời vua triều Nguyễn gồm: Thiệu Trị, Tự Đức, Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Đồng Khánh và Thành Thái. Đặc biệt là giai đoạn "Một nhà sinh đặng ba vua / Vua còn, vua mất, vua thua chạy dài".
Năm 1901, Từ Dụ hoàng thái hậu qua đời dưới thời vua Thành Thái, thọ 91 tuổi.
Bà được an táng tại khu vực Xương Thọ lăng. Trải qua hơn 100 năm bị ảnh hưởng bởi thời gian và chiến tranh, lăng mộ của Hoàng thái hậu Từ Dụ từng bị xuống cấp.
Bên trong khu lăng mộ
Đặc biệt là đầu những năm 1980, khu lăng mộ của bà Từ Dụ bị đào trộm, lấy đi nhiều báu vật, gây ảnh hưởng đến công trình.
Năm 2023, thông qua Quỹ Bảo tồn di sản Huế, con cháu của bà Từ Dụ thuộc dòng họ Phạm Đăng (ở Gò Công, Tiền Giang) là ông Huỳnh Văn Mạnh và bà Phạm Đăng Túy Hoa đã tài trợ hơn 6,9 tỉ đồng để trùng tu lăng mộ Hoàng thái hậu Từ Dụ.
Sau hơn 1 năm trùng tu, mới đây Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã công bố việc hoàn thành trùng tu, phục hồi, tôn tạo lại khu lăng mộ của Hoàng thái hậu Từ Dụ.
Từ Dũ hay Từ Dụ?
Sách Đại Nam thực lục chính biên, phần về vua Tự Đức ghi: Con thứ hai vua Hiến Tổ Chương hoàng đế... mẹ là Từ Dụ, Bác huệ Khang thọ Thái hoàng Thái hậu...
Từ Dụ có nghĩa chữ Hán là nhân từ, độ lượng. Tuy nhiên vì một lý do nào đó, người ta nhầm lẫn từ "Dụ" thành từ "Dũ" và trở thành thói quen không thay đổi.
Trong Sài Gòn vang bóng của Lý Nhân Phan Thứ Lang cũng đã nói rõ sự lầm lẫn này. Cuối cùng tác giả đề nghị: Dù sai một dấu, hai chữ khác nhau cả chữ lẫn nghĩa, vì chữ Hán viết "Dụ" và "Dũ" khác nhau. Khi phát âm, có thể sao cũng được, nhưng khi viết chúng ta phải viết cho đúng.
Cận cảnh khu lăng mộ của Hoàng thái hậu Từ Dụ sau khi được trùng tu, tôn tạo:
Cổng vào bên trong khu đặt kim tĩnh của Hoàng thái hậu Từ Dụ
Xương Thọ lăng của Hoàng thái hậu Từ Dụ được xây dựng theo lối "nội quan, ngoại quách"
Khu vực nhà đặt bia đá tại khu vực lăng mộ Hoàng thái hậu Từ Dụ được lát lại gạch, giữ nguyên những lỗ đặt trụ đá
Các bậc thềm bằng đá được phục hồi
Hình tượng cá chép hóa rồng bên trên cổng vào lăng mộ
Đăng ký tại đây
Bình luận hay