Không nên 'suy đoán có tội' với tài sản chưa giải trình được

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Quốc hội Lê Thị Nga: Thực trạng nguồn gốc tài sản trong xã hội VN hiện nay rất phức tạp - Ảnh: Quochoi.vn

Sau giải trình của Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái về quy định đánh thuế thu nhập cá nhân 45% đối với tài sản không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp, dự thảo Luật Phòng chống tham nhũng (PCTN) sửa đổi tiếp tục nhận được nhiều thảo luận sôi nổi với các khía cạnh nhìn nhận, đánh giá khác nhau.

Chưa kiểm soát được thu nhập, khó xác định nguồn gốc

Trình bày báo cáo thẩm tra, chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Quốc hội Lê Thị Nga cho biết: "Đặc điểm xã hội nước ta là người dân có truyền thống tích lũy, tiết kiệm, tặng cho, thừa kế trong gia đình, tài sản của cán bộ, công chức được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau (ngoài thu nhập từ lương thì nhiều người còn làm thêm để tăng thu nhập dưới nhiều hình thức)".

Bà Nga nhận định trong khi Nhà nước chưa kiểm soát được thu nhập của toàn xã hội, pháp luật hiện hành cũng chưa quy định buộc người dân phải chứng minh nguồn gốc hình thành số tiền để mua tài sản, nhất là những tài sản có giá trị lớn, chưa quy định đánh thuế đối với tài sản... thì việc xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản nói chung là vấn đề rất phức tạp.

"Về mặt pháp lý không thể mặc nhiên coi tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc là tài sản tham nhũng để tịch thu bằng biện pháp hình sự theo hướng 'suy đoán có tội'", bà Nga nói.

"Mặt khác, nếu coi đó là tài sản của Nhà nước để tiến hành xác lập quyền sở hữu Nhà nước theo thủ tục tố tụng dân sự về giải quyết tranh chấp quyền sở hữu thì vừa không phù hợp với quy định của Bộ luật Dân sự về các căn cứ xác lập quyền sở hữu, vừa rất khó khăn trong việc thực hiện nghĩa vụ chứng minh của người thay mặt Nhà nước đứng ra khởi kiện".

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp nhấn mạnh rằng đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản đó nhằm PCTN nên cần phải tiến hành thận trọng, có bước đi phù hợp.

Đa số ý kiến trong Uỷ ban Tư pháp tán thành quan điểm của Chính phủ coi các khoản thu nhập, tài sản mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc, nhưng Nhà nước cũng chưa chứng minh được tài sản này có nguồn gốc bất hợp pháp, là "các khoản thu nhập phát sinh mà người kê khai chưa nộp thuế".

Nhưng với mức đánh thuế 45%, vẫn có ý kiến đề nghị cân nhắc cho phù hợp với các quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định: Không đủ căn cứ để thu thuế 45% với tất cả các khoản tài sản kê khai không trung thực, không giải trình hợp lý nguồn - Ảnh: Quochoi.vn

Cán bộ kê khai đều "nghèo"

Không đồng tình, Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc nói: "Khi xác minh là tài sản không chứng minh được nguồn gốc thì phải tịch thu đã, còn nếu không đồng ý thì kiện ra toà. Có ý kiến rằng nếu tham nhũng 100 triệu, bị đánh thuế 45 triệu thì còn lại 55 triệu mặc nhiên là hợp pháp".

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng bày tỏ: "Đề nghị quy định rõ thế nào là 'giải trình hợp lý', 'giải trình không hợp lý' bởi vì người này cho là hợp lý, người khác có thể cho rằng không hợp lý, không quy định rõ ràng thì rất khó khả thi".

Tuy vậy, ông Định nhất trí với Uỷ ban Tư pháp về việc áp dụng suy đoán vô tội: "Tài sản của người ta có thể người ta nhớ được, có thể không nhớ được, nên không thể áp dụng luật theo suy đoán đó là tài sản do phạm tội mà có. 

Nhà nước phải có trách nhiệm chứng minh tài sản đó là bất hợp pháp. Khi đã chứng minh được tài sản bất hợp pháp thì có thể bị thu hồi, xử lý hình sự, hành chính…"

Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải thì không tán thành mức đánh thuế 45%: "Đồng ý sử dụng biện pháp thuế, nhưng mức thuế suất thì không thể quy định cứng là 45%, mà phải theo giá trị tài sản, được quy định các mức trong Luật Thuế thu nhập cá nhân".

Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cũng cho rằng, về mặt pháp lý không thể coi tài sản không giải trình được nguồn gốc là tài sản tham nhũng để tịch thu theo con đường hình sự, cũng không thể coi đó là tài sản nhà nước để tịch thu.

"Đây là lần đầu tiên chúng ta đưa ra quy định kiểm soát. Tôi đề nghị có quy định biện pháp kiểm soát thu nhập, có bộ tiêu chí để xác định thu nhập hợp pháp, qua đó thu các khoản thuế thu nhập và xác định các tài sản hợp pháp", ông Tỵ nói.

Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng Quốc hội Phan Thanh Bình đồng tình: "Tài sản tăng thêm đều phải qua đánh thuế, công dân có trách nhiệm kê khai và nộp thuế đầy đủ. Đây là việc rất bình thường. Hương hoả cho mẹ cho con, cho tặng đều phải đánh thuế".

Ông Bình nói thêm: "Chúng ta cần sửa đổi hệ thống pháp luật để phù hợp luật này, đồng thời thay đổi hệ thống quản lý thì mới khả thi, ví dụ buộc thanh toán qua ngân hàng, quản lý tài sản qua hệ thống thuế, đăng ký tài sản của công dân..."

Thăm dò ý kiến

Theo bạn, nên xử lý như thế nào đối với tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý?

Bạn có thể chọn 1 mục. Bình chọn của bạn sẽ được công khai.

Truy thu thuế thu nhập cá nhân với thuế suất 45%

Tài sản không giải trình được Nhà nước phải tịch thu

Thu hồi tài sản qua con đường tư pháp

Ý kiến khác

TTO - Giải trình trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái khẳng định quy định đánh thuế 45% với tài sản bất minh không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản.