Không đăng ký kết hôn thì phân chia tài sản ra sao?

Ông bà sống với nhau từ năm 1986 nhưng không đăng ký kết hôn. Phần tài sản trên là do ông, bà và mẹ tôi hợp sức làm nên, nhưng trước đây do không có mâu thuẫn gì nên mọi người đồng ý để bà đứng tên (không có giấy tờ gì chứng minh là tài sản chung, do là người trong gia đình). Nay dì Hai tôi về đòi chia tài sản trên, bà thì thuận nhưng mẹ và ông tôi không đồng ý.

Xin hỏi bà tôi có được quyền chia tài sản chung đó khi không có sự đồng ý của ông và mẹ tôi? Bà có được viết di chúc tự định đoạt tài sản đó, và nếu phải chia thì chia như thế nào? Nếu dì Hai tôi được hưởng 1 phần tài sản thì các con ông tôi có được hưởng không? Rất mong được trả lới sớm để gia đình bớt mâu thuẫn. Xin cảm ơn.

Nguyen Thi Lan Anh (nguyenlananh52@... )

- Trả lời của luật sư Nguyễn Văn Hậu:

Ông bà ngoại của bạn sống chung với nhau từ năm 1986, trước thời điểm Luật Hôn nhân gia đình có hiệu lực (Luật Hôn nhân gia đình có hiệu lực ngày 3-1-1987). Vì thế, mặc dù chưa đăng ký kết hôn nhưng pháp luật vẫn công nhận họ là vợ chồng (Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao số 02/2000/NQ-HĐTP ngày 23-12-2000 hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 2000). Do vậy, những tài sản được tạo lập chung trong thời kỳ hôn nhân thì được xem là tài sản chung của vợ chồng.

Diện tích đất 4ha trồng cây cao su và 600m² đất ở dù chỉ có bà ngoại bạn đứng tên nhưng vẫn được xem là tài sản chung của ông và bà ngoại bạn vì đây là tài sản được tạo lập trong thời kỳ hôn nhân. Nếu có tranh chấp xảy ra mà bà ngoại của bạn cho rằng đó là tài sản riêng thì phải có nghĩa vụ chứng minh (Khoản 3 Điều 5 Nghị định số 70/2001/NĐ - CP) nếu không chứng minh được thì đây được xem như tài sản chung.

Việc dì Hai bạn về yêu cầu chia tài sản trên là không hợp lý, vì pháp luật không quy định phải chia tài sản cho con khi bố mẹ còn sống. Nếu bà ngoại muốn chia tài sản cho dì Hai thì chỉ có thể thực hiện dưới hình thức tặng cho tài sản trong phần tài sản của bà với điều kiện ông bà ngoại của bạn phải tiến hành phân chia tài sản chung của vợ chồng khi hôn nhân còn tồn tại rồi sau đó bà ngoại bạn mới tặng cho tài sản cho dì Hai của bạn được.

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Do vậy, ông bà ngoại của bạn hoàn toàn có quyến lập di chúc theo ý nguyện của ông bà với điều kiện là trong thời điểm lập di chúc ông bà ngoại của bạn không bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức và làm chủ được hành vi của mình.