Khi lợi ích bị đe dọa...

Phóng to

Người Philippines biểu tình trước Lãnh sự quán Trung Quốc ở Makati ngày 2-4 - Ảnh: Reuters

Hãng tin Reuters vừa cho biết hải quân Philippines sẽ giao lưu với hải quân Việt Nam trên đảo Song Tử Tây vào tháng 6 tới đây, đánh dấu bước tiến mới trong hợp tác giữa hai nước. Bản tin đánh giá đây là biểu tượng mới cho sự gắn bó giữa hai nước thành viên ASEAN trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng hung hăng lấn lướt trên biển Đông.

Việt Nam và Philippines là hai quốc gia “đứng mũi chịu sào” nhiều nhất trước những tuyên bố của Trung Quốc về biển đảo tại biển Đông. Giám đốc Chương trình nghiên cứu an ninh quốc tế từ Viện Lowy (Úc) Rory Medcalf cũng đưa ra nhận định: “Chúng ta đang chứng kiến một xu hướng rõ ràng ở đây, và xu hướng này chắc chắn sẽ gia tăng”.

Nhưng việc thắt chặt quan hệ Việt Nam - Philippines sẽ có hiệu ứng tích cực nào đến toàn bộ tiến trình liên kết giữa 10 nước ASEAN trong cuộc đấu với Bắc Kinh, để “đại quốc” chịu ngồi xuống bàn về Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC) trong tương lai gần? Điều này dư luận chưa dám đoan chắc!

Các nhà ngoại giao và giới chuyên gia ở đây đồng ý bang giao Việt Nam - Philippines là một phần trong mạng lưới các mối quan hệ đang phát triển ở châu Á, khi các nước trong khu vực một mặt quan ngại về sức mạnh của Bắc Kinh gia tăng, mặt khác hoài nghi về cam kết của Washington ở khu vực.

Tuy nhiên, sau những phản ứng mới đây nhất của Indonesia và Malaysia đối với “đường lưỡi bò” của Trung Quốc trên biển Đông, dư luận nhận ra rằng chỉ khi nào lợi ích an ninh sát sườn bị đe dọa, các thành viên ASEAN mới động đậy. Chủ tịch ASEAN năm nay là Brunei dù rằng có những biểu hiện tích cực, nhưng cũng chưa quy tụ được các nước thành viên thành một khối trên con đường “vạn dặm” hướng tới một COC theo đúng nghĩa.

Các nhà hoạch định chiến lược từ Washington hẳn đang “an tâm trong sốt ruột” khi rà soát lại lần cuối chương trình công du của ông Obama tới bốn nước Philippines, Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc cuối tháng này. Đây là chuyến đi được nhiều nước châu Á quan tâm, và chờ xem những hành động cụ thể gì từ Mỹ.

Tuyên bố của Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel tại Nhật vừa qua về việc Mỹ sẽ triển khai thêm hai tàu chiến tên lửa đến Nhật vẫn bị đánh giá rằng chỉ là trình diễn hơn là thực chất. Dù sao mặc lòng vẫn phải thừa nhận đây là sự trình diễn khá ngoạn mục về sức mạnh quân sự với việc triển khai tàu chiến hay máy bay loại hiện đại nhất.

Nhưng liệu điều này có đủ đảm bảo Mỹ đang hỗ trợ các đồng minh của mình và làm các nước khác tin rằng Mỹ đủ khả năng kiềm chế Trung Quốc về quân sự thì vẫn còn là câu chuyện dài nhiều tập. Một sự chuyển dịch chiến lược của Mỹ về châu Á không chỉ đơn thuần là “xoay” về mặt quân sự, mà còn phải bao gồm cả về kinh tế, giáo dục lẫn văn hóa và biến đổi khí hậu.