Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân: thực thi được không?

Website Liên Hiệp Quốc đăng ảnh cảnh đổ nát ở Hiroshima do bom nguyên tử như một cảnh báo về thảm họa hạt nhân - Ảnh chụp màn hình

Cuộc họp biểu quyết thông qua hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân hôm 7-7, chỉ 3 ngày sau vụ thử tên lửa “có thể bắn tới bất cứ đâu” của Triều Tiên, phản ánh ước muốn không thấy những cảnh bình địa như ở Hiroshima.

“Hi vọng lớn lao”

“Chúng ta cảm thấy xúc động do lẽ chúng ta đang đáp ứng những hi vọng và ước mơ của các thế hệ hiện tại và tương lai” (là loại bỏ vũ khí hạt nhân) - đại sứ Elayne Whyte Gómez của Costa Rica, chủ tịch hội nghị này, tuyên bố sau khi hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân được thông qua.

Đây là một hi vọng vô cùng lớn lao vì khác với hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân được ký kết năm 1968 vốn chỉ cấm phổ biến, hiệp ước mới này cấm mọi hình thái sở hữu, sử dụng hay đe dọa sử dụng.

Không khó để có thể hiểu được tại sao hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân này không được các nước có vũ khí hạt nhân tham gia, đặc biệt là 5 cường quốc hạt nhân Mỹ, Nga, Anh, Pháp và Trung Quốc đồng thời cũng là 5 thành viên thường trực Hội đồng Bảo an!

Nếu như hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân năm 1968 đã được cả 5 cường quốc hạt nhân vào thời điểm đó tham gia là do các nước này không muốn độc quyền làm chủ vũ khí hạt nhân của mình bị chia sẻ bởi các nước khác, tức thế lực răn đe của các nước này bị chia sẻ, thì hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân năm 2017 ngược lại sẽ tước vũ khí hạt nhân của các nước này, tức tước bỏ thế lực răn đe.

Điều này được 3 trong số 5 cường quốc hạt nhân là Mỹ, Anh, Pháp thẳng thắn thừa nhận khi giải thích rằng hiệp ước mới này “coi nhẹ rõ rệt các thực tế của bối cảnh an ninh quốc tế”, mà đứng đầu là mối đe dọa của Triều Tiên, và rằng hiệp ước mới này “không tương thích với chính sách răn đe hạt nhân vốn đã là then chốt trong việc gìn giữ hòa bình ở châu Âu và Bắc Á trong hơn 70 năm qua”.

Ít nhất 3 “ông lớn” này, đều trong thường trực Hội đồng Bảo an, cũng đã nói ra ý muốn độc quyền vũ khí hạt nhân, không chia sẻ thế lực của mình.

Lý giải của 3 nước này cũng có cơ sở trong thực tế: sức răn đe hạt nhân ít nhất cũng đã thể hiện bởi chính 2 siêu cường hạt nhân đầu tiên là Mỹ và Liên Xô cũ qua vụ khủng hoảng tên lửa và hạt nhân Cuba đầu thập niên 1960.

Hai lãnh đạo Liên Xô và Mỹ khi đó là Khrushchev và Kennedy dù có muốn căng thẳng tới đâu nhưng cuối cùng cũng phải hạ hỏa.

Yếu tố Triều Tiên

Ngày 10-1-2003, Hãng tin quốc gia KCNA của Triều Tiên thông báo nước này đã quyết định chính thức rút khỏi hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân, viện lý do “tình thế nghiêm trọng mà chủ quyền của dân tộc Triều Tiên và an ninh của CHDCND Triều Tiên bị đe dọa do chính sách thù địch của Mỹ”.

14 năm rưỡi trôi qua, Triều Tiên đã làm chủ vũ khí hạt nhân vào năm ngoái, nay làm chủ luôn phương tiện chở vũ khí hạt nhân đó.

Thành ra, trong một góc nhìn nào đó, việc Liên Hiệp Quốc khởi sự thảo luận từ ngày 27-3 năm nay và bây giờ bỏ phiếu thông qua phản ánh nỗi lo ngại nay đã lên đến đỉnh điểm này.

Thế nhưng, hiệp ước này có ngăn chặn được việc sản xuất bom hạt nhân và tên lửa? E rằng, lại cũng giống như Công ước Luật biển 1982 hay Công ước về vũ khí hóa học 1997?!