Hát xoan Phú Thọ trở thành di sản thế giới

* Nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan (thành viên ban soạn thảo hồ sơ hát xoan Phú Thọ trình Unesco):

Phải nhìn thấy hát xoan ở cả ba chiều: lịch sử, văn hóa và nghệ thuật. Hát xoan quý ở chỗ là sáng tạo của quá khứ, có bề dày của lịch sử văn hóa và đến nay vẫn còn sức sống trong cộng đồng. Đời sống của hát xoan chính là đời sống của cộng đồng, được họ trân trọng, gìn giữ. Đó là tiêu chí rất quan trọng để Unesco đánh giá và vinh danh.

Giữ hát xoan không có cách nào tốt hơn là giữ nguyên dạng như hiện nay. Còn chuyện phục hưng phải từ từ. Nếu cứ thêm mắm, thêm muối, thêm lời, thêm từ thì chẳng còn gì là hát xoan cả. Phải làm hát xoan sống như thể là hơi thở của đời sống cộng đồng. Rất may cho hát xoan hơn nhiều di sản khác là có người nghe. Hàng nghìn người dân ở bốn làng xoan đều yêu hát, truyền dạy cho nhau và bảo tồn hát xoan. Họ còn dạy cho lớp 9-10 tuổi và các cháu hát rất hay. Đôi khi, cũng phải có chút bảo thủ mới giữ được di sản.

* Ông Nguyễn Khắc Xương (nhà nghiên cứu hát xoan Phú Thọ):

Hát xoan là điệu hát nghi lễ. Hầu hết các làng hát xoan đều hát thờ vua Hùng. Có thể nói hát xoan là hát thờ tín ngưỡng Quốc tổ Hùng Vương, cũng là biểu hiện cho tín ngưỡng thờ tổ tiên của người Việt. Vì vậy, về mặt nghi lễ, đó là nghi lễ linh thiêng nhất.

Hát xoan ngoài phần lễ nghi còn là tập hợp của những điệu hát trữ tình giao duyên, vừa nôm na lại vừa duyên dáng. Trong lễ hội của làng xoan, sau phần lễ đều có phần vui chơi mà người phường xoan gọi là hát chơi bời gồm có hát đúm, hát đố, hát đối đáp trai gái... mang dáng dấp của các bài dân ca, ví giao duyên, hát trống quân. Sức sống của hát xoan chính là tổng hợp của loại hình hát lễ nghi với hát giao duyên, tồn tại lâu dài và được người già đến người trẻ yêu thích.