Giáo viên dạy lái xe cần nghiệp vụ sư phạm nào?

Vậy giáo viên dạy lái xe thực sự cần những năng lực sư phạm nào: sơ cấp, trung cấp hay cao đẳng?

Nhiệm vụ của giáo viên dạy lái xe

Yêu cầu năng lực là để bảo đảm thực hiện nhiệm vụ nghề nghiệp. Do vậy cần căn cứ vào nhiệm vụ của giáo viên dạy lái xe để xem xét.

Quy định pháp luật duy nhất có đề cập đến nội dung này là danh mục nghề nghiệp Việt Nam (2020). Cụ thể giáo viên hướng dẫn lái xe (không phân chia lý thuyết và thực hành) có nhiệm vụ chủ yếu gồm:

Hướng dẫn học viên lái xe trong điều kiện thực tế, giải thích và chứng minh các hoạt động của hệ thống phanh, ly hợp, lựa chọn bánh, hộp số tự động, tín hiệu và đèn;

Hướng dẫn các quy tắc giao thông;

Hướng dẫn bảo đảm an toàn;

Tư vấn cho học viên khi họ chuẩn bị trải qua kỳ kiểm tra lái xe;

Tư vấn và giảng dạy kỹ thuật lái xe tiên tiến cần thiết cho tình huống khẩn cấp;

Minh họa và giải thích các hoạt động xử lý và cơ khí của xe có động cơ và lái xe kỹ thuật, sử dụng biểu đồ và hỗ trợ nghe nhìn.

Nhiệm vụ này yêu cầu cấp độ kỹ năng 2, "có trình độ chuyên môn nhất định tương đương sơ cấp". Từ đây có thể thấy cả nhiệm vụ và yêu cầu cấp độ kỹ năng đều không liên quan đến trung cấp hay cao đẳng.

Các chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm

Từ hình trên, có thể thấy nhiều mô đun của chứng chỉ nghiệp sư phạm dạy trung cấp, cao đẳng là hoàn toàn không cần thiết cho nhiệm vụ của giáo viên dạy lái xe. Chỉ cần ở mức độ dạy sơ cấp là đủ.

Tuy nhiên dạy lái xe ô tô rất khác với dạy nghề sơ cấp nói chung, nên nội dung chi tiết các mô đun cần phải soạn riêng mới phù hợp.

Chẳng hạn, phần lớn các nghề sơ cấp học tại lớp, trong xưởng, phòng thực hành thì lái xe còn có học trên đường giao thông, rất khác về cả chuẩn bị, thực hiện dạy học và đánh giá kết quả, cũng như giao tiếp sư phạm.

Nếu học chung nội dung với các nghề sơ cấp khác, giáo viên lái xe sẽ rất khó có năng lực sư phạm phù hợp với nhiệm vụ.

17 tiêu chí đánh giá áp dụng cho giáo viên lái xe tại Anh

Anh là quốc gia có lịch sử đào tạo lái xe lâu đời, từ năm 1910. Để trở thành giáo viên lái xe, ứng viên phải trải qua ba phần sát hạch của Cơ quan Tiêu chuẩn lái xe và phương tiện, gồm (1) lý thuyết, (2) năng lực lái xe và (3) năng lực giảng dạy.

Tỉ lệ đạt trung bình tương ứng ở các phần là 50,5%, 53,3% và 31,4%. Rõ ràng, năng lực giảng dạy là yêu cầu khó nhất với một giáo viên lái xe.

Năng lực này được đánh giá trong 1 giờ giảng của ứng viên theo 17 tiêu chí sau, chấm từ 0 - 3 điểm cho mỗi tiêu chí, điểm đạt là 30/51 và không dưới 7/15 cho nội dung đánh giá rủi ro:

A. Lập kế hoạch bài học

1. Giáo viên có xác định được mục tiêu và nhu cầu học tập không?

2. Cấu trúc bài học có phù hợp với kinh nghiệm và khả năng của học viên không?

3. Địa điểm tập luyện có phù hợp không?

4. Kế hoạch bài học có được điều chỉnh khi thích hợp để giúp học viên hướng tới mục tiêu học tập của mình không?

B. Đánh giá rủi ro

5. Giáo viên có đảm bảo rằng học viên hiểu đầy đủ về cách chia sẻ trách nhiệm đối với rủi ro không?

6. Các chỉ dẫn và hướng dẫn được đưa ra cho học viên có rõ ràng và kịp thời không?

7. Giáo viên có nhận thức được môi trường xung quanh và hành động của học viên không?

8. Giáo viên có can thiệp bằng lời nói hoặc hành động kịp thời và phù hợp không?

9. Phản hồi có được đưa ra đầy đủ để giúp học viên hiểu và các sự cố nghiêm trọng về an toàn có thể xảy ra không?

C. Chiến lược dạy và học

10. Phong cách giảng dạy có phù hợp với cách học và khả năng hiện tại của học viên không?

11. Học viên có được khuyến khích phân tích vấn đề và chịu trách nhiệm về việc học của mình không?

12. Các cơ hội và ví dụ có được sử dụng để làm rõ kết quả học tập không?

13. Thông tin kỹ thuật được cung cấp có đầy đủ, phù hợp và chính xác không?

14. Học viên có được phản hồi phù hợp và kịp thời trong buổi học không?

15. Các thắc mắc của học viên có được theo dõi và giải đáp không?

16. Giáo viên có duy trì thái độ không phân biệt đối xử phù hợp trong suốt buổi học không?

17. Vào cuối buổi học, học viên có được khuyến khích tự suy ngẫm về kết quả luyện tập của mình không?

Những tiêu chí trên cũng rất rõ ràng và cụ thể để tham khảo và xây dựng yêu cầu về năng lực sư phạm cho giáo viên lái xe nước ta.

Đào tạo thêm kỹ năng và văn hóa lái xe trên cao tốc

Thời gian gần đây trên các tuyến đường cao tốc xảy ra nhiều vụ tai nạn liên hoàn có nguyên nhân được xác định do tài xế chạy bám đuôi, không giữ khoảng cách an toàn... hoặc dừng đậu tùy ý trên đường.