Dự án lọc dầu mọc khắp nơi: Thận trọng "vết xe đổ" thủy điện

Phóng to

Nhà thầu tập kết thiết bị để triển khai xây dựng đường ống dẫn dầu thô cho dự án lọc hóa dầu Nghi Sơn, Thanh Hóa - Ảnh: Hà Đồng

Trong khi VN mới vào giai đoạn cho đầu tư ồ ạt các dự án lọc dầu, nhiều nước trên thế giới đã đi tìm và phát triển công nghệ sản xuất các nguồn năng lượng thay thế, xăng, dầu sinh học.

Nhiều nguy cơ về môi trường

Trước sức hút đầu tư nước ngoài của ngành lọc hóa dầu VN, một chuyên gia từng gắn bó nhiều năm với ngành dầu khí, TS Nguyễn Đông Hải, cho rằng cần tính toán kỹ nếu không sẽ đi vào “vết xe đổ” thủy điện! “Trữ lượng dầu mỏ chúng ta không còn nhiều. Có mỏ Bạch Hổ lớn thì chúng ta đã vét khoảng 25 năm nay. Các mỏ khác không đáng kể. Vậy cho đầu tư hàng loạt nhà máy công suất lớn, nguồn nguyên liệu dầu thô sẽ phải nhập khẩu, trong khi ngành này có nhiều ưu đãi. Vậy chúng ta được gì?” - ông Hải đặt câu hỏi.

Ông Hải cũng cảnh báo khả năng VN sẽ là sân sau sản xuất cho một số thị trường lớn mà các nhà đầu tư nước ngoài đã nhắm đến, bởi công nghệ lọc hóa dầu có ảnh hưởng lớn đến môi trường. Đồng thời, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ coi VN là điểm đến tiêu thụ công nghệ lạc hậu.

Thực tế, đa số dự án hiện nay đều dùng nguyên liệu nhập khẩu. Chỉ riêng Nhà máy lọc dầu Dung Quất đang hoạt động là sử dụng nguyên liệu dầu thô của VN. Còn lại, theo Bộ Công thương, nguyên liệu dầu thô của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn nhập từ Trung Đông, Nhà máy lọc dầu Nhơn Hội nhập nguyên liệu dầu thô từ Trung Đông, châu Phi, Nam/Trung Mỹ... Các nhà máy khác như Vũng Rô, Long Sơn, Nam Vân Phong đều nhập khẩu nguyên liệu.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cũng cho rằng Chính phủ nên cân nhắc rất thận trọng các dự án khi phát triển ngành lọc hóa dầu bởi các vấn đề liên quan đến dư thừa nguồn cung, ô nhiễm môi trường, thiếu hụt nguyên liệu đầu vào và xu hướng của thế giới.

“Trên cơ sở nhà đầu tư trình duyệt quy mô, công suất, thị trường tiêu thụ, nguồn cung cấp dầu thô, hiệu quả kinh tế - xã hội... mới biết có khả thi hay không. Thực tế trong mấy chục năm qua từng có hàng chục dự án lọc dầu, nhưng đến nay mới chỉ có Dung Quất đi vào sản xuất và đã phải đối mặt với rất nhiều thách thức” - vị này nói.

Nguồn cung tăng, lợi nhuận giảm

Theo báo Wall Street Journal, hiện các nhà sản xuất dầu khí vịnh Ba Tư đang xây dựng hàng loạt nhà máy lọc dầu quy mô lớn ở khu vực này và trên toàn châu Á. Đầu tiên phải kể đến tổ hợp lọc dầu mới 9,6 tỉ USD tại Jubail (Saudi Arabia), do Hãng Saudio Aramco và Total S.A đầu tư. Mỗi ngày nhà máy này sản xuất 400.000 thùng xăng, dầu diesel và các sản phẩm khác từ dầu thô. Ba nhà máy lọc dầu công suất 400.000 thùng/ngày khác đang được xây dựng tại vùng Vịnh, một tại Ruwais ở UAE sẽ đi vào hoạt động trong năm 2015, một do Saudi Aramco và Sinopec Group đầu tư ở Yanbu bên bờ biển Đỏ hoạt động năm 2017. Nhà máy còn lại cũng của Saudi Aramco ở Jazan bên bờ biển Đỏ.

Chưa hết, Saudi Aramco, Kuwait Petroleum Corp, Qatar Petroleum International, Rosneft (Nga) và PdVSA (Venezuela) đều đang xây nhà máy lọc dầu lớn ở Trung Quốc. Một số công ty Trung Quốc cũng đang có kế hoạch tương tự. Qua đó, Bắc Kinh sẽ giảm lượng nhập khẩu xăng dầu và tăng cường xuất khẩu. Ngân hàng JP Morgan ước tính chỉ trong năm nay và năm sau, Trung Quốc sẽ sản xuất thêm 750.000 thùng xăng dầu. Indonesia, Ấn Độ và một số nước châu Á khác cũng đang triển khai nhiều dự án lọc dầu tại quốc gia mình. Giới quan sát nhận định làn sóng đầu tư ồ ạt vào ngành lọc dầu châu Á đang gây sức ép nghiêm trọng lên các hãng lọc dầu lớn trong khu vực.

Hậu quả của sự chật chội này là nguồn cung thừa mứa. Nền kinh tế Ấn Độ, Trung Quốc và Đông Nam Á tiếp tục tăng trưởng, cùng Úc, Mỹ Latin và Đông Phi có thể sẽ giải quyết một phần đáng kể vấn đề đầu ra. Tuy nhiên giới quan sát khẳng định tình trạng cung lớn hơn cầu sẽ khiến các nhà máy lọc dầu ở châu Á bị giảm lợi nhuận. Hãng Wood Mackenzie ước tính trong ba năm qua, các nhà máy lọc dầu khu vực đạt mức lợi nhuận 5-10 USD/thùng.

Tuy nhiên mức lợi nhuận này sẽ giảm ít nhất 1,5 USD/thùng vào cuối năm nay và giảm tiếp 50 cent trong năm 2014. “Năm 2014 sẽ là một năm tồi tệ hơn năm 2013 xét trên khía cạnh mức lợi nhuận” - Reuters dẫn lời nhà phân tích David Wech của Hãng tư vấn năng lượng JBC Energy. Nguồn tin Reuters cho biết hiện tại một số hãng như SK Energy và GS Caltex của Hàn Quốc, Singapore Refining, một số nhà máy lọc dầu ở Thái Lan... đã bắt đầu cắt giảm sản lượng để đối phó với tình trạng cung lớn hơn cầu.

------------------------------------

* Tin bài liên quan: