Đột tử do tim ở vận động viên trẻ, phòng tránh ra sao?

Đột tử do tim ở vận động viên trẻ là tình huống y khoa đặc biệt nguy hiểm nhưng có thể giảm thiểu nếu được sàng lọc đúng cách và trang bị kiến thức phòng ngừa.

Đột tử do tim là gì?

Đột tử do tim (Sudden Cardiac Death - SCD) ở vận động viên trẻ là cái chết đột ngột do nguyên nhân tim mạch, thường xảy ra trong hoặc ngay sau khi vận động, thường ở những người dưới 35 tuổi.

Dù hiếm gặp (tỉ lệ dưới 1-3 ca trên 100.000 vận động viên), nhưng khi xảy ra, diễn tiến thường rất nhanh và có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời bằng thiết bị y tế phù hợp hoặc có người biết sơ cứu.

Nguyên nhân thường gặp gây đột tử ở vận động viên trẻ do bệnh cơ tim phì đại (Hypertrophic Cardiomyopathy - HCM).

Bệnh này do cơ tim dày lên bất thường, có thể di truyền, thường dẫn đến loạn nhịp gây đột tử. Đây cũng là nguyên nhân phổ biến nhất gây đột tử ở vận động viên trẻ tại Mỹ.

Ngoài ra có thể do bệnh cơ tim thất phải do loạn nhịp (Arrhythmogenic Right Ventricular Cardiomyopathy - ARVC).

Đây là bệnh di truyền, khiến cơ tim bị thay thế bằng mô xơ - mỡ, tăng nguy cơ loạn nhịp tim nguy hiểm, ảnh hưởng tính mạng.

ARVC được ghi nhận phổ biến hơn tại châu Âu, với tỉ lệ mắc khoảng 1/5.000 người trong dân số chung. Riêng ở một số quốc gia như Đức, Ý, tỉ lệ này có thể lên tới 1/2.000. Khoảng 50% người bệnh có tiền căn gia đình.

Bên cạnh đó, nguyên nhân có thể do bất thường động mạch vành bẩm sinh. Động mạch vành xuất phát hay đường đi bất thường gây thiếu máu cơ tim, đặc biệt khi gắng sức.

Tỉ lệ mắc bệnh thay đổi từ 0,2% đến 5,6%. Mặc dù đa số không triệu chứng nhưng được ghi nhận là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây tử vong đột ngột do tim ở vận động viên trẻ.

Nguyên nhân tiếp theo có thể do hội chứng QT dài (Long QT syndrome). Rối loạn di truyền ảnh hưởng đến rối loạn hoạt động điện của tim, dễ gây loạn nhịp nguy hiểm.

Hoặc do chấn động tim (Commotio Cordis) do va đập mạnh vào ngực (ví dụ trong bóng chày, hockey, lacrosse), gây rung thất và đột tử tim dù không có bệnh lý.

Hoặc do viêm cơ tim (Myocarditis), gồm nhiều nguyên nhân, thường gặp nhất do vi rút, có thể gây suy giảm chức năng tim.

Nguyên nhân khác như vỡ động mạch chủ (thường gặp ở người có hội chứng Marfan); Hội chứng Wolff - Parkinson - White; Sử dụng thuốc kích thích hoặc doping…

Phát hiện và phòng ngừa đột tử tim ra sao?

Khám sàng lọc có thể giúp giảm đến 89% ca tử vong do đột tử tim. Do đó nhiều hiệp hội y học và thể thao như: Hiệp hội Tim mạch châu Âu, Hội Tim mạch Mỹ, Ủy ban Olympic quốc tế, Hiệp hội Y học thể thao Mỹ khuyến nghị khám sàng lọc trước khi tham gia thể thao (PPS - Preparticipation Screening) vào mỗi 2 năm để phát hiện sự tiến triển bệnh nếu có (ở những người có nguy cơ).

Những người có tiền sử gia đình hoặc triệu chứng nghi ngờ bệnh di truyền cũng được khuyến cáo xét nghiệm di truyền.

Cạnh đó, mỗi người cần tìm hiểu để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo như: ngất khi vận động; động kinh không rõ nguyên nhân; đau ngực, hồi hộp, đánh trống ngực.

Đối với ban tổ chức các sự kiện thể thao cần chuẩn bị cho tình huống có người không may bị đột tử tim, như trang bị máy sốc tim tự động (Automated external defibrillator - AED) tại các sân thể thao; huấn luyện hồi sinh tim phổi (Cardiopulmonary Resuscitation - CPR) và cách sử dụng máy AED cho học viên - giáo viên - huấn luyện viên...

Những công nghệ mới gần đây hỗ trợ phát hiện và theo dõi vấn đề tim mạch sớm như giám sát ECG trên điện thoại thông minh (đo ECG, phát hiện loạn nhịp và cảnh báo), thiết bị đo ECG không dây (thiết bị cầm tay di động)... 

Rối loạn nhịp tim dễ gây đột tử

Bệnh lý rối loạn nhịp tim đang trở thành một trong những vấn đề sức khỏe toàn cầu với tỉ lệ mắc bệnh ngày càng tăng. Đây là nguyên nhân chính gây ra các trường hợp đột quỵ, đột tử, suy tim…