Diễn biến tâm sinh lý ở phụ nữ sau sinh

Ảnh minh họa. Nguồn: Reader's Digest

Gần đây người ta nói nhiều đến trầm cảm sau sinh, vậy trầm cảm sau sinh là gì? Hãy cùng tìm hiểu để sớm nhận biết, phòng tránh, và điều trị cho những phụ nữ có trầm cảm sau sinh.

Thời gian đầu sau sinh, người mẹ sẽ trải qua nhiều cung bậc cảm xúc và tâm trạng khác nhau. Ngoài niềm vui vô bờ khi nhìn thấy con yêu chào đời là vô vàn những rắc rối khác xảy đến với người mẹ. Trong đó hội chứng "baby blues" và trầm cảm sau sinh ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của mẹ.

Thế nào là trầm cảm sau sinh?

Về cơ bản, trầm cảm sau sinh là tình trạng rối loạn cảm xúc tiêu cực, liên quan đến những suy nghĩ, cảm giác mệt mỏi, buồn chán và lo lắng xuất hiện sau sinh. Dạng trầm cảm này có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, có thể thoáng qua hoặc kéo dài, thậm chí có thể không tự hết nếu không có biện pháp can thiệp.

Trầm cảm sau sinh thực chất không phải là chứng bệnh hiếm gặp. Theo một thống kê công bố gần đây, tỷ lệ phụ nữ bị trầm cảm chiếm khoảng 15% trong 3 tháng đầu và 15 - 25% trong 12 tháng sau sinh.

Diễn biến tâm sinh lý và trạng thái trầm cảm ở phụ nữ sau sinh

Trầm cảm sau sinh có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, có thể thoáng qua hoặc kéo dài tùy thuộc vào tình trạng tâm sinh lý của người mẹ. Nhẹ nhất là trạng thái khóc lóc và ủ rũ (hội chứng baby blues), trầm cảm sau sinh (postpartum major depression) và cuối cùng là rối loạn tâm thần sau sinh (postpartum psychosis).

Trạng thái khóc lóc và ủ rũ (Hội chứng "baby blues")

Hội chứng "baby blues" ảnh hưởng trong một thời gian ngắn tới khoảng 30 - 80% các bà mẹ mới sinh. Hội chứng baby blues bao gồm các triệu chứng như: lo lắng, khóc, mất ngủ, mệt mỏi, ủ rũ và buồn bã. Các triệu chứng này thường kéo dài từ 3 - 10 ngày sau khi sinh con và kết thúc trong vòng hai tuần.

Nhưng nếu những triệu chứng trên kéo dài hơn 2 tuần với những cảm xúc mãnh liệt hơn nhiều hội chứng "baby blues" lúc này có thể đã chuyển sang hội chứng trầm cảm sau sinh.

Hội chứng trầm cảm sau sinh (postpartum major depression)

Hội chứng trầm cảm sau sinh chiếm khoảng 10-15% ở các bà mẹ mới sinh, hội chứng này có xu hướng phát triển sau 3 tuần và thường có xu hướng kéo dài hơn. Trong đó, rối loạn cảm xúc (mood disorders) thể hiện rõ nét và kéo dài nhất.

Các triệu chứng tâm lý hay gặp như tâm trạng buồn bã, mệt mỏi, thiếu sinh lực, giảm hứng thú trong mọi hoạt động, khó khăn tập trung hoặc quyết đoán, thay đổi khẩu vị và tăng hoặc giảm cân, mất ngủ hoặc ngủ nhiều, suy nghĩ hành động phản ứng chậm, cảm giác thiếu tự tin, trạng thái lo sợ con mình sẽ bị hại và bản thân mình là người mẹ xấu và có khi có ý nghĩ tự tử,… Nếu được phát hiện sớm và kiên trì điều trị kịp thời, hội chứng trầm cảm sau sinh thường khỏi trong vòng 6 tháng. Một số trường hợp không được điều trị, diễn biến bệnh sẽ kéo dài hơn và trở thành hội chứng loạn thần sau sinh (postpartum psychosis).

Hội chứng rối loạn tâm thần sau sinh (postpartum psychosis)

Hội chứng này đôi khi còn được gọi là loạn thần sản khoa (puerperal psychosis) hoặc là trầm cảm loạn tâm thần sau sinh (postpartum psychotic depression), rối loạn tâm thần sau sinh thường gặp 1-2 trường hợp trên 1.000 phụ nữ.

Hội chứng này dễ gặp hơn ở những phụ nữ có tiền sử bản thân hoặc người thân trong gia đình có rối loạn cảm xúc lưỡng cực hoặc bệnh tâm thần phân liệt.

Hội chứng rối loạn tâm thần sau sinh có thể xuất hiện sớm với các dấu hiệu như kích động, lú lẫn và có vấn đề về trí nhớ, hay cáu kỉnh, mất ngủ và lo lắng. Các triệu chứng muộn hơn của hội chứng rối loạn tâm thần sau sinh bao gồm: hoang tưởng, ảo giác, có những hành vi bất thường và xa lánh mọi người, đặc biệt là không quan tâm hoặc gây tổn thương cho chính bản thân và đứa trẻ.

Vì hậu quả của trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến sản phụ, đứa trẻ, gia đình mà còn ảnh hưởng đến tương lai của đứa trẻ. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng, trầm cảm sau sinh có thể gây trở ngại cho sự liên kết giữa mẹ và con, điều này có thể dẫn đến các vấn đề về rối loạn hành vi, chậm phát triển về tâm thần trí lực khi trẻ lớn lên. Vì vậy khi người mẹ có dấu hiệu trầm cảm sau sinh nên đến bác sĩ để được lời khuyên, chẩn đoán và điều trị kịp thời./.