Dạy con tư duy sáng tạo hay rèn vào khuôn khổ?

Tư duy sáng tạo - chìa khóa cho trẻ phát triển vượt trội

Các nghiên cứu về trẻ em Việt Nam cho thấy, người lớn vẫn thường thích trẻ vâng lời, làm theo sự chỉ dẫn hơn là thích trẻ sáng tạo, có chính kiến riêng.

Nhiều bậc cha mẹ luôn đánh giá sự phát triển của con mình bằng những tiêu chí khuôn mẫu như bé ngoan ngoãn, tuân thủ nề nếp, học và làm theo đúng những điều đã được dạy.

Vẫn biết việc uốn nắn trẻ vào nề nếp từ bé là cần thiết để định hình nhân cách sau này, thế nhưng cũng cần lưu ý, trẻ phát triển theo tiềm năng riêng và được kích hoạt tư duy sáng tạo trong giai đoạn phát triển đầu đời vô cùng quan trọng này.

Tư duy sáng tạo của trẻ nhỏ là khả năng trẻ thể hiện bản thân, luôn tìm tòi, khám phá và phát minh ra những điều mới hoặc đưa ra những hướng giải quyết vấn đề vô cùng độc đáo, thú vị theo góc nhìn riêng của mình. 

Bernadette Duffy, tác giả cuốn sách "Supporting Creativity and Imagination in the Early Years" xuất bản bởi đại học Oxford, đã nhấn mạnh về sự phát triển tư duy sáng tạo của trẻ như là nền tảng cho trí thông minh, đồng thời giúp trẻ có khả năng thích nghi dễ dàng với những hoàn cảnh thay đổi qua cuộc sống bằng cách phát huy trí tưởng tượng. 

Tư duy sáng tạo giúp trẻ tự do khám phá những điều mới mẻ, tự tin giao tiếp với thế giới xung quanh, từ đó trở thành nền tảng vững chắc đem lại lợi ích cho tất cả các lĩnh vực học tập và phát triển sau này. Nhất là đối với những mầm non đang trưởng thành trong thời đại 4.0 - nơi tư duy sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực.

Ranh giới của việc kích hoạt hoặc ngăn cản tính sáng tạo của con

"Tư duy sáng tạo là năng khiếu bẩm sinh hay có thể được rèn luyện?" - câu hỏi này đã là chủ đề cho một nghiên cứu thú vị do giáo sư người Mỹ George Land để tìm hiểu về trí tưởng tượng ở trẻ em và người lớn. 

Theo đó, 1.600 đứa trẻ ở độ tuổi 4 - 5 được làm bài kiểm tra khả năng sáng tạo, và kết quả là có đến 98% các bé 5 tuổi đạt mức điểm "Thiên tài". Những đứa trẻ này được làm lại bài kiểm tra nhiều lần khi lớn lên, tuy nhiên, khi càng lớn điểm số chúng nhận được lại ngày càng thấp. Chỉ có đúng 2% trong số những người lớn (độ tuổi trung bình 31) là nhận được thang điểm "Thiên tài". 

Từ đây, nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng môi trường giáo dục không phù hợp là một tác nhân chính ảnh hưởng đến sự "tiến hóa lùi" trong tư duy sáng tạo của trẻ nhỏ.

Tại Việt Nam, không khó để nhận ra rằng phần lớn trẻ em càng lớn lại càng gò mình vào một khuôn khổ bó hẹp, thiếu sự sáng tạo và năng động với bản sắc cá nhân bởi môi trường giáo dục "đóng khuôn" truyền thống. Trẻ đến trường để ghi chép và học thuộc những kiến thức giáo viên cung cấp theo giáo trình đã định sẵn, từ đó dần mất đi khả năng tư duy độc lập và trí tò mò, sáng tạo sẵn có trong mình.

Chính vì vậy, nhiều phụ huynh đã và đang tìm đến các chương trình giáo dục hiện đại quốc tế để con có thể tự do phát triển toàn diện mà không bị gò ép theo khuôn khổ chung. Khác với phương pháp giáo dục truyền thống, các môi trường giáo dục quốc tế luôn đề cao tầm quan trọng của việc thúc đẩy trẻ sáng tạo và tự do khám phá ngay từ những năm đầu đời.

Chương trình tiểu học quốc tế (IPC)

Trong số nhiều giáo trình quốc tế hàng đầu, chương trình tiểu học quốc tế (International Primary Curriculum - IPC) được đánh giá là giáo trình đặc biệt chú trọng giúp trẻ khai phóng năng lực tư duy và khả năng sáng tạo vượt trội. 

IPC đưa ra các mục tiêu học tập rõ ràng giúp học sinh không chỉ phát triển về mặt học tập, mà còn phát triển về mặt xã hội, tinh thần, tình cảm và thể chất. Chương trình IPC đã và đang được áp dụng tại hơn 730 trường học, 92 quốc gia trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Đơn cử tại trường Quốc tế Renaissance Sài Gòn nơi đang giảng dạy chương trình IPC, phương pháp giảng dạy "Lấy học sinh là trọng tâm" đã cho thấy hiệu quả tích cực trong việc phát triển khả năng tư duy độc lập và tính sáng tạo của trẻ. 

Trẻ được tự do sáng tạo những sản phẩm của riêng mình trong nhiều môn học đa dạng, được tự do suy nghĩ, đặt câu hỏi và đưa ra câu trả lời cho bất kỳ vấn đề nào. Giáo viên chỉ giữ vai trò hướng dẫn và tham gia cùng trẻ. Bằng cách này, trẻ được phát huy tối đa năng lực tư duy và sáng tạo, trở nên chủ động trong quá trình học và hình thành niềm hứng khởi học tập lâu dài cho bản thân.

Mọi đứa trẻ đều được sinh ra giàu trí tưởng tượng và sáng tạo, nhưng năng lực này sẽ bị hạn chế nếu trẻ không có được môi trường phát triển phù hợp để kích hoạt tư duy và giải phóng năng lượng sáng tạo của bản thân. Do đó, trẻ cần có sự động viên và hỗ trợ kịp thời từ cha mẹ cùng một môi trường giáo dục toàn diện, hiện đại nơi tư duy sáng tạo của con sẽ được vun vén tốt nhất để bật mầm mạnh mẽ trong tương lai.