Dấu hiệu của hội chứng HELLP

?

Phóng to

BS Vũ Thị Nhung - Ảnh tư liệu

- Hội chứng Hellp là biến chứng rất nặng của tiền sản giật. Hai bệnh lý này thường xảy ra ở giai đoạn cuối của thai kỳ, có khi xảy ra sau khi sinh.

Ba dấu hiệu chính

Huyết áp tăng, protein niệu, phù là ba triệu chứng chính của tiền sản giật. Tùy mức độ của các dấu hiệu này mà người ta sẽ phân loại bệnh nặng, vừa hay nhẹ. Nặng là tiền sản giật chuyển lên sản giật rồi biến chứng qua hội chứng HELLP.

Cũng có khi thai phụ chưa sản giật đã chuyển sang hội chứng HELLP. Tuy nhiên, tiền sản giật có thể có triệu chứng này hoặc triệu chứng kia, nếu có đủ ba triệu chứng cao huyết áp, phù, đạm niệu thì quá tốt để chẩn đoán. Cái khó là có khi bệnh nhân có triệu chứng này mà không có triệu chứng kia nên bác sĩ luôn phải cảnh giác.

Ngoài ba dấu hiệu trên, bệnh nhân còn có kèm nhiều triệu chứng cơ năng khác như nhức đầu, hoa mắt, ù tai, đau bụng, nôn ói, chóng mặt. Trong triệu chứng cơ năng có rất nhiều biểu hiện, có khi không đủ tất cả triệu chứng này. Tuy nhiên, triệu chứng điển hình của hội chứng HELLP là bệnh nhân kêu đau vùng thượng vị. Đau vùng thượng vị không phải là do đau bao tử hay do rối loạn tiêu hóa.

Trên thực tế có không ít bác sĩ bị lầm lẫn vì cứ nghĩ bệnh nhân bị bệnh nội khoa nào đó liên quan đến đường tiêu hóa. Nếu bác sĩ có kinh nghiệm sẽ biết bệnh nhân có đau vùng thượng vị đi kèm với huyết áp cao là phải coi chừng vì đó là triệu chứng của xuất huyết trong bao gan, làm bệnh nhân cảm thấy đau như vậy.

Đó là triệu chứng rất nguy hiểm cho bệnh nhân. Có thể bệnh nhân có những triệu chứng cơ năng khác nhưng chỉ khi thầy thuốc hỏi bệnh nhân mới nói vì bệnh nhân không biết bệnh đó có triệu chứng gì để khai ra cho bác sĩ biết. Nhiều khi thầy thuốc không nghĩ ra bệnh này nên không hỏi bệnh nhân các triệu chứng cơ năng khác.

Trong các triệu chứng cơ năng, người thì có triệu chứng này trước, người có triệu chứng kia trước nhưng thầy thuốc là người tổng hợp các triệu chứng lại để nghĩ đến một bệnh nào đó. Điều này đòi hỏi thầy thuốc phải có kinh nghiệm. Tuy nhiên, triệu chứng huyết áp cao trong tiền sản giật, hội chứng HELLP luôn phải có.

Vấn đề đặt ra là trên lâm sàng, nếu một thai phụ vào cấp cứu bị phù, bác sĩ phải đo và so sánh huyết áp của lần đầu tiên thai phụ mới đi khám thai với huyết áp khi vào cấp cứu, hay khi bắt đầu có dấu hiệu tiền sản giật xuất hiện. Khi so sánh nếu thấy huyết áp tối đa tăng hơn 30mmHg hoặc huyết áp lên 140/90 là phải quan tâm và nghĩ đến nguy cơ tiền sản giật.

Cũng có những bệnh nhân huyết áp chỉ 120/70-120/80mmHg mà vẫn bị sản giật, vì huyết áp tối đa lúc chưa có thai của bệnh nhân chỉ 80/60-90/70mmHg mà khi lên đến 120/80mmHg là tăng rất cao rồi.

Nếu không so sánh thầy thuốc rất dễ bị lầm. Nếu kết quả khám thai thấy huyết áp của bệnh nhân càng ngày càng có khuynh hướng tăng thì phải coi chừng nguy cơ tiền sản giật - sản giật. Khi thai phụ bị cao huyết áp, bác sĩ bắt buộc phải tìm xem bệnh nhân có những triệu chứng của tiền sản giật hay không. Muốn biết điều này phải xét nghiệm máu, nước tiểu mới chẩn đoán được.

Chấm dứt thai kỳ ngay

Hội chứng HELLP gây tổn thương gan và thận của bệnh nhân. Tổn thương của hai cơ quan gan, thận dẫn đến suy đa cơ quan khiến bệnh nhân bị rối loạn đông máu, xuất huyết não do tiểu cầu giảm thấp, men gan tăng.

Cần lưu ý trước khi bị biến chứng sang hội chứng HELLP bao giờ bệnh nhân cũng có biểu hiện của bệnh tiền sản giật. Hậu quả của hội chứng HELLP là nếu không xử trí kịp thời bằng cách chấm dứt thai kỳ ngay (lấy thai nhi ra khỏi người mẹ) thì tình trạng bệnh sẽ càng nặng hơn, tử vong mẹ và con là điều đương nhiên.

Bác sĩ sản khoa bao giờ cũng phải cảnh giác với bệnh này, đặc biệt là với những người có dấu chứng của tiền sản giật. Bác sĩ có kinh nghiệm sẽ nhận ra một người có thai mà huyết áp cao thì phải nghĩ đến nguy cơ tiền sản giật. Để xác định nguy cơ tiền sản giật có hay không phải đi tìm dấu chứng sớm như xét nghiệm thấy tiểu cầu từ từ giảm, phù tăng, nước tiểu ít, huyết áp tăng, men gan tăng... Chỉ có theo dõi liên tục bệnh nhân bác sĩ mới thấy chuyển biến của bệnh, bệnh mới bộc lộ rõ và chẩn đoán chính xác.

Điều trị hội chứng HELLP bắt buộc phải chấm dứt thai kỳ. Khi thai nhi được lấy ra tình trạng bà mẹ sẽ được cải thiện rất nhanh. Trường hợp quá nặng phải chuyển sang điều trị nội khoa, phải lọc thận nhân tạo... Tuy nhiên, khi bệnh nhân đã bị rối loạn đông máu rồi thì tỉ lệ tử vong rất cao.